Η φιλία στη ζωή του ανθρώπου

Οι φιλίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές στη ζωή των ανθρώπων. Από την παιδική ηλικία ως την ενήλικη ζωή υπάρχουν οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν φίλους.

Πώς οι φιλίες αλλάζουν μέσα από τις ζωές των ανθρώπων και πώς οι φιλίες αλλάζουν την προσωπικότητα των ανθρώπων;

Στις καθημερινές μας ζωές, οι άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούν τον όρο "φίλο" για να περιγράψουν μια ευρύτερη ποικιλία ατόμων με τους οποίους διατηρούν σχέσεις, όπως πιο στενές διαπροσωπικές σχέσεις, οικογενειακές σχέσεις, συντροφικές σχέσεις ή συναδελφικές σχέσεις.

Ωστόσο, ο όρος φιλία θα πρέπει να διαχωρίζεται από τις οικογενειακές ή συντροφικές- ερωτικές σχέσεις. Οι φιλικές σχέσεις είναι εθελοντικές, όσον αφορά την επιλογή και τη διαμόρφωση, δεν στηρίζεται στην ευγένεια ή σε νομικές διαπραγματεύσεις. Σε αντίθεση με επαγγελματικές σχέσεις, οι φιλίες είναι άτυπες, προσωπικές και χωρίς να υπάρχει ιεραρχία, αν και συχνά στηρίζονται σε αντιθέσεις και κανονισμούς.

Εστιάζοντας στις φιλίες των ατόμων στην νεαρή και μέση ηλικία (20-40 ετών και 40-60 ετών) θα δούμε πώς εξελίσσεται η φιλία και τι ατομικές διαφορές υπάρχουν.

Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας, οι φίλοι προέρχονται κυρίως από το σχολείο ή τη γειτονιά. Οι νεαροί ενήλικες έχουν φίλους κυρίως από το σχολείο, καθώς διατηρούν κάποιες φιλίες και αποκτούν επιπλέον φίλους που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση στην καθημερινή τους ζωή. Βρίσκουν δηλαδή φίλους σε άλλα άτομα με τα οποία σπουδάζουν μαζί. Όσοι δουλεύουν βρίσκουν φίλους σε άτομα από τη δουλειά. Συχνά κάνουν φίλους με άλλα άτομα που συναντούν συχνά στη γειτονιά, στη δουλειά, ή σε αθλητικά κέντρα ή μέσα από τους συντρόφους τους ή τους ήδη υπάρχοντες φίλους τους.

Στη νεαρή και μέση ενήλικη ζωή, οι φιλίες κερδίζουν νέες λειτουργίες και είναι πιο περίπλοκες σε σύγκριση με τις φιλίες της παιδικής ηλικίας.

Οι φίλοι συχνά διατηρούν τη σχέση τους στην εμπιστοσύνη, τον δεσμό και τη συντροφιά για δραστηριότητες ψυχαγωγίας. Οι φιλίες παρέχουν συναισθηματική κοντινότητα και πρακτική στήριξη. Η φιλία έχει και ψυχολογικές διαστάσεις: συναισθηματική εγγύτητα και αμοιβαιότητα της υποστήριξης.

Οι φιλίες συχνά παρέχουν συναισθηματική στήριξη και τα άτομα μοιάζουν τα ενδιαφέροντά τους, τις αξίες τους και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους.

Η φιλία προϋποθέτει μια ανταλλαγή στήριξης.

Μέσα από έρευνες έχει βρεθεί ότι οι άνθρωποι που έχουν κοντινές σχέσεις με την οικογένειά τους έχοντας ένα κοινωνικό δίκτυο με συγγενείς, έχουν στενές σχέσεις με φιλίες.

Τα ατομικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων είναι χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής και τις φιλίες τους. Η εξωστρέφεια, η ευχαρίστηση και η αυτοεκτίμηση επηρεάζουν πιο έντονα και τον αριθμό και την ποιότητα της φιλίας. Επιπροσθέτως, η διαμόρφωση της προσωπικότητας των φίλων είναι παρόμοια με την προσωπικότητα μεταξύ φίλων, επηρεάζοντας την ποιότητα των φιλιών. Στις φιλίες παίζουν επίσης ρόλο άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως οι στόχοι, οι αξίες και η ταυτότητα του κάθε ατόμου. Τα υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης και ναρκισσισμού δείχνουν υψηλότερες επιδράσεις στην προσπάθεια των ατόμων να γίνουν αρεστοί με την πρώτη ματιά. Η συμβατότητα (τάση για συμφωνία) σχετίζεται λιγότερο σταθερά με την ύπαρξη φίλων. Στους ανθρώπους αρέσουν περισσότερο οι πιο ευχάριστοι νεαροί ενήλικες.

 

Πηγή:

Mahzad Hojjat & Anne Moyer. 2017. The psychology of friendship. Oxford University Press.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

 

Παρακολουθώντας την ταινία: Πορεία προς το όνειρο

Μια ταινία βασισμένη στην αληθινή ιστορία του Ρίκι Χιλ, που ήταν φαινόμενο στο μπέιζμπολ. Η ταινία εκτυλίσσεται το 1973, παρουσιάζοντας τον αγώνα που κάνει ο Ρίκι Χιλ για να συνεχίσει να παίζει μπέιζμπολ παρά τις αντιδράσεις του πατέρα του. Ο πατέρας του ήταν πάστορας σε μια μικρή πόλη και είχε έναν εξουσιαστικό, αλλά και συμβουλευτικό ρόλο απέναντι στους άλλους. Δεν είχε συνηθίσει να επαναστατούν απέναντί του και να μην μπορεί να ασκήσει επιρροή. Τόσο οι πιστοί του όσο και η οικογένειά του ήταν αφοσιωμένοι σε αυτόν και δεν του έφερναν αντίρρηση. 

 

Ο Ρίκι Χιλ ανακάλυψε ότι έχει μεγάλο ταλέντο στο μπέιζμπολ, αλλά ήταν σχεδόν απαγορευτικό να το ακολουθήσει καθώς είχε μια εκφυλιστική πάθηση στη σπονδυλική στήλη. Ο πατέρας του ήταν ιδιαίτερα αποθαρρυντικός απέναντι στον Ρίκι, γιατί φοβόταν τους πιθανούς τραυματισμούς και την επιδείνωση της υγείας του. Επίσης, τον έβλεπε ως τον επόμενο πάστορα, καθώς θεωρούσε ότι έχει αυτή την ικανότητα.

Ωστόσο, η αφοσίωση, η πίστη και η αγάπη του Ρίκι για το άθλημα τον οδήγησε να επαναστατήσει απέναντι στον πατέρα του έχοντας τη στήριξη της μητέρας του, η οποία βρήκε την ευκαιρία να αντιδράσει απέναντι στην καταπίεση που βίωνε από τον άνδρα της.

Ο Ρίκι ήθελε να καταφέρει να παίξει επαγγελματικό μπέιζμπολ και πάλεψε ώστε να πείσει τους ειδικούς που ασχολούνταν με την επιλογή ατόμων να τον δουν να παίζει. Ήταν ιδιαίτερα μαχητικός και παρά τις δυσκολίες και τις αναποδιές δεν το έβαζε κάτω. Η οικογένεια ήρθε σε ρήξη, καθώς δεν υπήρχε συμφωνία και ο πατέρας ήταν πολύ αντίθετος. Χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να πειστεί ότι είναι σημαντικό να κυνηγάς τα όνειρά σου και να προσπαθήσεις μέχρι τέλους για αυτά.

Μια ταινία που προκαλεί έντονα συναισθήματα, αναδεικνύει το πόσο σημαντικό είναι να παλεύουμε για ένα όνειρο, να πιστέψουμε σε αυτό και να το φέρουμε εις πέρας. Δεν παίζει ρόλο το αποτέλεσμα αλλά πώς θα βιώσουμε την πορεία, πόσο θα χαρούμε την εξέλιξη, πόσο θα ζήσουμε μέσα σε αυτό το όνειρο κάνοντάς το πραγματικότητα.

«Εγώ ξέμεινα από όνειρα.

Ξέχνα το μόνο πράγμα που αγαπάς.

Αν δεν προσπαθήσεις θα πεθάνεις μέσα σου».

 

Ταινία

Πορεία προς το όνειρο. 2023.

The Hill: The Rickey Hill Story. Του Ντένις Κουέιντ.

Σκηνοθεσία: Jeff Celentano

Σενάριο: Angelo Pizzo, Scott Marshall Smith

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

Διαβάζοντας το βιβλίο: «Γνωσιακή- συμπεριφοριστική θεραπεία οικογένειας»

 Από τη θεωρία στην πράξη

 

Το βιβλίο αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό εγχειρίδιο, το οποίο επιχειρεί να καλύψει ένα μεγάλο κενό στην ψυχοθεραπεία του ελλαδικού χώρου. Πραγματεύεται τη γνωσιακή- συμπεριφοριστική θεραπεία οικογένειας τόσο από θεωρητική άποψη όσο και από μια περισσότερο πρακτική/ βιωματική πλευρά. Στους συγγραφείς του υπάρχουν γνωστά ονόματα του χώρου της Κλινικής Ψυχολογίας και της Γνωσιακής- Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, αλλά και πολλοί νέοι επιστήμονες, εκπαιδευόμενοι στην προσέγγιση αυτή από το Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς (ΙΕΘΣ), τον πρώτο στην Ελλάδα μη κερδοσκοπικό φορέα εκπαίδευσης στη γνωσιακή- συμπεριφοριστική θεραπεία.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου περιγράφει την ιστορική διαδρομή και τα βασικά στοιχεία της γνωσιακής- συμπεριφοριστικής θεραπείας οικογένειας, αλλά και τον ρόλο της οικογένειας στην ψυχοπαθολογία των παιδιών, παρέχοντας έτσι στον αναγνώστη μια συνοπτική, πλήρως επικαιροποιημένη και εμπεριστατωμένη επιστημονική γνώση για το ζήτημα που πραγματεύεται το βιβλίο. Επιπλέον, με στόχο τον εμπλουτισμό των πρακτικών γνώσεων των θεραπευτών, στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται ειδικές μελέτες περίπτωσης που αντιμετωπίστηκαν με τη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία οικογένειας. Αυτά τα υπαρκτά περιστατικά παιδιών εφήβων με διάφορες διαταραχές διαχειρίστηκαν ψυχολόγοι ειδικευόμενοι στη συγκεκριμένη προσέγγιση υπό την εποπτεία γνωσιακών συμπεριφοριστικών θεραπευτών/ καθηγητών του ΙΕΘΣ.

Ένας βασικός και ολοκληρωμένος οδηγός για τη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία οικογένειας που θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμος όχι μόνο στους ειδικούς ψυχικής υγείας, αλλά και όσους επαγγελματίες ασχολούνται και εργάζονται με οικογένειες.

 

Οικογενειακά γνωσιακά σχήματα

«Η προσωπική θεωρία και οι γενικότερες γνωσίες συγκροτούν το οικογενειακό σχήμα. Το οικογενειακό σχήμα αποτελείται από αντιλήψεις που αφορούν:

Κανονισμούς και λειτουργίες που διέπουν την οικογένεια.

Προσδοκίες γύρω από τις συζυγικές και οικογενειακές σχέσεις.

Ρόλους γονέων και παιδιών.

Το κάθε μέλος αντιλαμβάνεται και επεξεργάζεται τα διάφορα θέματα που προκύπτουν στην καθημερινή ζωή της οικογένειας και συμπεριφέρεται ανάλογα προς τα άλλα μέλη με γνώμονα την προσωπική του θεωρία.

Η ύπαρξη δυσλειτουργικών γνωσιών δυσχεραίνει τις συζυγικές ή οικογενειακές σχέσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δυσλειτουργικές γνωσίες των μελών της οικογένειας με αφορμή ένα γεγονός ή μια κατάσταση επιδρούν στα συναισθήματα και στη συμπεριφορά τους απέναντι στα άλλα μέλη. Η αρνητική συμπεριφορά μεταξύ των μελών έχει συνέπεια τη γενική δυσλειτουργία της οικογένειας.

Το κάθε άτομο φέρει τις δικές του γνωσίες, συναισθήματα, συμπεριφορές, εμπειρίες, , προσωπικότητα, προσδοκίες κτλ. τα οποία βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τα αντίστοιχα των άλλων, δημιουργώντας έτσι ένα πολύπλοκο σύστημα που καθορίζει τη λειτουργία της οικογένειας.

Σκοπός της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας οικογένειας είναι η επισήμανση, η αξιολόγηση και η τροποποίηση των δυσλειτουργικών γνωσιών. Αλλαγή στις γνωσίες επιφέρει αλλαγές στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά.

Μεταξύ των πιο συχνών τεχνικών που εφαρμόζονται είναι οι εξής:

Η σωκρατική μέθοδος, στην όποια πρωταρχικό εργαλείο του γνωσιακού θεραπευτή είναι η τεχνική των ερωτήσεων για τον εντοπισμό και τον έλεγχο των νοητικών κατασκευών του θεραπευόμενου.

Η διερεύνηση κάθετου τόξου, όπου θεραπευτής και θεραπευόμενος επιλέγουν από κοινού ως εναρκτήριο λάκτισμα, μια σημαντική αυτόματη γνωσία και διερευνούν τις συνέπειές της για το θεραπευόμενο άτομο έως ότου καταλήξουν σε ένα κεντρικό νοητικό χάρτη του.

Η ανάπτυξη θετικής συμπεριφοράς βελτιώνει τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Η τεχνική της παράδοξης πρόθεσης, όπου ο θεραπευτής ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να επιδιώξει ή να ευχηθεί να του συμβεί αυτό που φοβάται ή διαβλέπει ότι θα του συμβεί» (σελ. 77-79). 

 

Πηγή:

Ζαφειροπούλου Μ., Χαρίλα Ν., Αβαγιανού, Π.Α. (2012). Γνωσιακή- συμπεριφοριστική θεραπεία οικογένειας. Από τη θεωρία στην πράξη. Εκδόσεις Πεδίο.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.

 

Διαβάζοντας το βιβλίο: Τεχνικές γνωστικής θεραπείας

Του Robert L. Leahy

Ένας οδηγός για τον επαγγελματία

 

Διαβάζοντας το βιβλίο: Τεχνικές γνωστικής θεραπείας

«Αυτό το σπουδαίο και μοναδικό βιβλίο έχει προσφέρει σε πολλές δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες έναν πλούτο τεκμηριωμένων εργαλείων για τη μεγιστοποίηση της δύναμης της γνωστικής θεραπείας και την προσαρμογή της στον εκάστοτε θεραπευόμενο. Ο κορυφαίος στο είδος του, Robert Leahy περιγράφει τρόπους που μπορούν να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους να εντοπίσουν και να τροποποιήσουν τις προβληματικές σκέψεις τους, τις πυρηνικές πεποιθήσεις τους, καθώς και τα πρότυπα της ανήσυχης σκέψης, της αυτοκριτικής και της αναζήτησης αποδοχής. Τους βοηθά επίσης να αξιολογήσουν τα προσωπικά τους σχήματα, να αντιμετωπίσουν τα επώδυνα συναισθήματα και να αναλάβουν δράση για την επίτευξη των στόχων τους.

Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι κάθε τεχνική συνοδεύεται από παραδείγματα περιπτώσεων και αποσπάσματα διαλόγων. Στην έκδοση περιλαμβάνονται: σημαντικός αριθμός επιπρόσθετων τεχνικών και εργαλείων, καθώς και 123 χρηστικά έντυπα, κεφάλαια πάνω στα προβλήματα λήψης αποφάσεων, τις ψυχαναγκαστικές σκέψεις και τη διαχείριση θυμού. Η πιο πρόσφατη θεωρία και έρευνα, καθώς και οι πρωτοποριακές τεχνικές που προέρχονται από Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης, τη Συμπεριφορική Ενεργοποίηση, τη Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία, τη Θεραπεία Συναισθηματικών Σχημάτων και τη Μεταγνωστική Θεραπεία» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 

Τροποποίηση της ανάγκης για αποδοχή

Ένα βασικό στοιχείο της κατάθλιψης και του άγχους είναι η υπερβολική ανάγκη για αποδοχή/ έγκριση. Το άτομο που έχει υπερβολική ανάγκη για αποδοχή είναι πιθανό να εμφανίζει ένα πλήρες φάσμα αυτόματων διαστρεβλώσεων στη σκέψη. Σε αυτές περιλαμβάνονται το διάβασμα της σκέψης (πιστεύει ότι είμαι βαρετός), η προσωποποίηση (χασμουρήθηκε, επειδή είμαι για τα μπάζα), η καταστροφοποίηση (είναι απαίσιο όταν οι άλλοι δε με συμπαθούν), η πρόβλεψη του μέλλοντος (θα με απορρίψουν), η υπεργενίκευση (αυτό μου συμβαίνει συνέχεια), η ετικετοποίηση (είμαι βαρετός) και άλλες σκέψεις.

Επιπλέον, το άτομο μπορεί να έχει υπό όρους κανόνες οι παραδοχές, όπως οι ακόλουθες: πρέπει συνεχώς να διατηρούν το ενδιαφέρον των άλλων, πρέπει να έχω συνεχώς την αποδοχή των άλλων, αν οι άλλοι δεν με συμπαθούν, τότε σίγουρα έχω κάποιο ελάττωμα, δεν μπορείς να απολαύσει τη ζωή αν δεν αρέσεις σε όλους και αν κάποιος δεν σε συμπαθεί, τότε πρέπει να τον αποφεύγεις.

Επιπλέον, αυτές οι παραδοχές και σκέψεις συχνά σχετίζονται με βασικά προσωπικά σχήματα, όπως η θεώρηση του εαυτού ως ελαττωματικού, ανίκανου ή ανίκανου να λειτουργήσει ανεξάρτητα. Ο κλινικός θεραπευτής θα πρέπει επίσης να αξιολογήσει πιθανές προβληματικές στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως είναι η ανήσυχη σκέψη, ο μηρυκασμός, η αποφυγή, η διαφυγή, η αναζήτηση διαβεβαιώσεων και η κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών για τη μείωση του κατάσταση άκου άγχους.

Ο Beck πρότεινε ότι μία διάσταση της προσωπικότητας που σχετίζεται με την ευαλωτότητα στην κατάθλιψη είναι η κοινωνιοτροπία, η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολική ανησυχία για ότι απειλεί τη σταθερότητα ή την ασφάλεια μιας σχέσης. Η διάσταση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την αυτονομία, η οποία χαρακτηρίζεται από ανησυχίες για την επίτευξη ή την επίδοση, οι οποίες είναι ανεξάρτητες από τις διαπροσωπικές σχέσεις. Και τα δύο στυλ, όταν φτάνουν στα άκρα, αποτελούν ευαλωτότητες, με την κοινωνιοτροπία να ενεργοποιείται από την απώλεια ή την απειλή μιας σχέσης, ενώ τα ζητήματα αυτονομίας να ενεργοποιούνται από απειλές στα επιτεύγματα ή την ατομική λειτουργία ή απώλεια αυτών.

Ο κλινικός θεραπευτής θα πρέπει να αξιολογήσει τον βαθμό που οι γενικές κοινωνιότροπες τάσεις ενδέχεται να βρίσκονται πίσω από το σύνολο των προβλημάτων που θεραπευόμενου. Για παράδειγμα, οι κοινωνιοτρόποι θεραπευόμενοι είναι πιθανό να σημειώσουν υψηλότερη βαθμολογία στις μετρήσεις, της εξαρτημένης και της αποφευκτικής προσωπικότητας και μπορεί συχνά να εμφανίζουν οριακά ή μεταιχμιακά χαρακτηριστικά, στους οποίους οι απειλές σε μια σχέση μπορεί να πυροδοτήσουν προβληματική απορρύθμιση.

Τα ζητήματα κοινωνιοτροπίας συνήθως αποτελούν τη βάση της διαταραχής κοινωνικού άγχους και μπορεί να ευθύνονται για υπερβολικές προσπάθειες ανίχνευσης απειλών, απόσυρση, υποταγή και κοινωνική αποφυγή. Επομένως, η ανάγκη για έγκριση μπορεί να θεωρηθεί μόνο μέρος μιας πιο σύνθετης διατύπωσης περίπτωσης» (σελ. 563-564).

 

Πηγή:

Robert Leahy. 2023. Τεχνικές γνωστικής θεραπείας. Ένας οδηγός για τον επαγγελματία. University Press.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.