«Η συναισθηματική σύγχυση των παιδιών μετά τον χωρισμό είναι πολύ μεγάλη, γιατί πρέπει να μάθουν να ζουν με τη μαμά χωρίς τον μπαμπά ή τον αντίστροφο. Η παρουσία αδελφών δεν μπορεί να θεωρηθεί ως υποστηρικτική, γιατί το κάθε παιδί βιώνει διαφορετικές δυσκολίες. Η επικοινωνία μεταξύ αδελφών είναι ακόμα πιο δύσκολη, γιατί κάθε παιδί έχει την τάση να απομονώνεται, να κλείνεται στον εαυτό του, και ιδιαίτερα τα πιο μικρά παιδιά, και να αναρωτιέται εάν είναι αυτό η αιτία της ασυμφωνίας των γονιών του. Ορισμένα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν τη διαταραχή τους με πολύ μεγάλη αστάθεια, η οποία, όπως είναι φυσικό, διαταράσσει και τις σχέσεις τους με τα αδέλφια τους.
Όταν τα αδέλφια συζητούν για τον χωρισμό των γονιών τους, συνήθως τα πιο μικρά ρωτούν τα μεγαλύτερα για τις πιθανότητες που υπάρχουν να πάρουν οι γονείς αργά ή γρήγορα διαζύγιο και για τις πρακτικές περιπλοκές που θα δημιουργηθούν. Οι ερωτήσεις τους είναι περιορισμένες, αλλά τους επιτρέπουν τουλάχιστον να εξωτερικεύσουν τα άγχη τους. από την ηλικία των επτά ή οκτώ ετών τα παιδιά μπορούν πια να καταλάβουν τους λόγους του χωρισμού, χωρίς όμως να είναι σε θέση να τον δεχθούν» (σελ. 210-211).
Το διαζύγιο προκαλεί πρωτόγνωρα προβλήματα στα αδέλφια, καθώς το κάθε παιδί ζει την αλλαγή και την αναστάτωση με διαφορετικό τρόπο και βλέπει τα πράγματα μέσα από τη δική του οπτική. Συνήθως, πριν το διαζύγιο έχει υπάρξει μια κλιμάκωση ή τουλάχιστον μια περίοδος συγκρούσεων ή και απουσίας του ενός από τους δύο γονείς, που τα παιδιά την ερμηνεύουν ως ξαφνική και ακατανόητη. Δεν τους πείθουν οι εξηγήσεις των γονέων και αντιλαμβάνονται ότι κάτι συμβαίνει. Το βασικό αίσθημα που καλλιεργείται στα αδέρφια είναι η ανασφάλεια: τα παιδιά βλέπουν ότι η σχέση των γονιών τους χειροτερεύει και αισθάνονται ότι κάτι αλλάζει. Τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να προβλέψουν την έκβαση των πραγμάτων ούτε τις συνέπειες που θα προκαλέσει αυτή η αλλαγή.
Κατά την έναρξη της διαδικασίας του διαζυγίου, τα αδέρφια συνήθως ενισχύουν τους συναισθηματικούς τους δεσμούς, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον, που δεν είναι σε θέση να τους εξασφαλίσουν πλέον οι γονείς. Όμως, η αλληλεγγύη αυτή κλονίζεται μετά την κατάρρευση της συζυγικής σχέσης, δηλαδή την ολοκλήρωση της ρήξης. Τότε συνήθως εμφανίζονται νέοι αδελφικοί ανταγωνισμοί και συγκρίσεις.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, το μικρότερο μέλος της οικογένειας, που καμιά φορά συλλαμβάνεται για να αποτρέψει έναν χωρισμό, θεωρείται ως το ‘σύμβολο της αποτυχίας’ από τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας. Συνήθως, τα παιδιά θεωρούν το διαζύγιο των γονιών τους ως μια τιμωρία που στρέφεται προς τα ίδια. Τα παιδιά αγαπούν πολύ και τους δύο γονείς τους και δεν μπορούν να σκεφτούν ότι ο ένας από τους δύο ευθύνεται για τη διάλυση του γάμου. Εξάλλου κανένας γονιός δεν ομολογεί την ενοχή στα παιδιά του και πολλές φορές τα παιδιά βρίσκονται στη μέση ενός πλήθους αλληλοκατηγοριών.
«Ο πόνος λόγω του χωρισμού εκφράζεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Τα πιο μικρά εκφράζουν το άγχος τους με την αναστολή, την απόσυρση στον εαυτό τους, ή αντίθετα με έντονη επιθετικότητα που στρέφεται κυρίως εναντίον των αδελφών τους. Τα πιο μεγάλα παιδιά μπορεί να νιώσουν αισθήματα ντροπής και ενοχής, αισθάνονται άσχημα με τον εαυτό τους και, κατά συνέπεια, οι σχέσεις με τους αδελφούς και τις αδελφές τους περνούν κρίση.
Πάντως, ο χρόνος απαλύνει τον πόνο γιατί, παρά τον φαινομενικό χωρισμό, τα παιδιά της οικογένειας έχουν για πολύ καιρό την ελπίδα πως όλα θα γίνουν όπως πριν –είναι ένας ασυνείδητος τρόπος να διασκεδάζονται οι ανησυχίες τους» (σελ. 215). Με το πέρασμα του χρόνου τα παιδιά θα πρέπει να το πάρουν απόφαση… ότι ποτέ πια οι γονείς τους δεν θα ξαναζήσουν μαζί. Τα παιδιά πενθούν την οικογενειακή τους ζωή, τη ζωή που είχαν όλοι μαζί στο ίδιο σπίτι και καλούνται να οργανώσουν με διαφορετικό τρόπο την αγάπη τους. Κάποια παιδιά νιώθουν πιο κοντά στη μητέρα τους και κάποια στον πατέρα τους, ενώ αν τα αδέρφια πάρουν το μέρος του ενός γονέα εις βάρος του άλλου μπορεί να εκδηλωθούν και βίαιοι ανταγωνισμοί και διαπληκτισμοί. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα παιδιά επιλέγουν τον γονιό που τους φαίνεται πιο εύθραυστος και αναλαμβάνουν ενεργά την υπεράσπισή του ή και τη στήριξή του. Το διαζύγιο ανατρέπει και τις ισορροπίες των μελών μέσα στην οικογένεια, όπου τα μεγαλύτερα αδέρφια μπορεί να επωμιστούν με περισσότερες ευθύνες. Τα κορίτσια συχνά καλύπτουν την απουσία της μητέρας, ενώ τα αγόρια είναι τα πρόσωπο που θα συνεχίσει την πατρική εξουσία.
Marcel Rufo. 2003. Αδελφός και αδελφή. Εκδόσεις Κριτική.
Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου