Διαβάζοντας… «Τρέξε να σωθείς, η ζωή σε καλεί»

Του Boris Cyrulnik

 

«Είναι παράξενη η ζωή, δεν είναι; Αλλά γι’ αυτό είναι και συναρπαστική. Φανταστείτε να ζούσαμε μια ζωή ήρεμη και ισορροπημένη, χωρίς γεγονότα, χωρίς κρίσεις, χωρίς τραύματα να ξεπεράσουμε, αλλά μόνο με ρουτίνα, χωρίς κάτι άξιο να συγκρατήσουμε στη μνήμη: δεν θα είχαμε καν τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε. Κανένα γεγονός και επομένως καμία ιστορία, καμία ταυτότητα. Δεν μπορούσαμε να πούμε: ‘Μου συνέβη αυτό, ξέρω ποιος είμαι αφού ξέρω τι είμαι ικανός να κάνω μπροστά στις αντιξοότητες’. Τα ανθρώπινα  όντα είναι συναρπαστικά επειδή η ζωή τους είναι παράξενη».

Ο Boris Cyrulnik μας μιλά για την ανθεκτικότητα, αυτή τη φορά μέσα από μια συναρπαστική βιωματική αφήγηση.

«Η εξιστόρηση της ζωής μας δεν είναι απλώς η παράθεση μιας σειράς γεγονότων. Είναι η οργάνωση των αναμνήσεών μας, η οποία βάζει σε τάξη την αναπαράσταση αυτού που μας συνέβη, και ταυτόχρονα η τροποποίηση του νοητικού κόσμου εκείνου που μας ακούει. Το συναίσθημα που νιώθουμε ύστερα από μια εξιστόρηση για τον εαυτό μας εξαρτάται από τις αντιδράσεις του άλλου: τι θα κάνει μετά από αυτό που είπα; Θα με σκοτώσει, θα με γελοιοποιήσει, θα με βοηθήσει ή θα με θαυμάσει; Αυτός που σιωπά συμμετέχει στην αφήγηση εκείνου που μιλάει.

Γιατί μου ζήτησαν να αφηγηθώ αυτά τα ακραία γεγονότα που εγώ θα προτιμούσα να αποσιωπήσω; Όταν τα παρουσίαζα, ένιωθα αφύσικος: ένιωθα περηφάνια ή ντροπή ανάλογα με το βλέμμα τους. ήμουν ανακουφισμένος που δεν είχα πια τίποτα να κρύψω, αλλά η αντίδραση των γύρω μου, στο σύνολό της, με ωθούσε προς την αποσιώπηση. Όταν ένας ενήλικος δεν με πίστευε, όταν γελούσε με το ‘μυθοπλαστικό μου ταλέντο’, όταν ένας μικρός φίλος αρνιόταν να παίξει μαζί μου, εγώ βυθιζόμουν στη σιωπή (σελ. 84).

 «Στην τραυματική μνήμη κυριαρχεί μια ανάμνηση. Το απομονωμένο άτομο έχει γίνει νευροσυγκινησιακά ευάλωτο. Αν επιπλέον δεν χειρίζεται σωστά τον λόγο ή αν το περιβάλλον του το εμποδίζει να μιλήσει, όλες οι συνιστώσες του τραυματικού πόνου συνενώνονται: με τη μνήμη του καθηλωμένη, το άτομο, φυλακισμένο στο παρελθόν του, δεν μπορεί παρά να αναμασά τις αναμνήσεις του και να υποφέρει από αυτές.

Αν πριν από το τραύμα το άτομο ένιωθε ασφάλεια και μιλούσε σωστά, αν μετά το πλήγμα το υποστήριξαν και το άκουσαν, η μνήμη του εξακολουθεί να αναπτύσσεται επειδή είναι υγιής. Έτσι η εικόνα του εαυτού αυτού που του συνέβη αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και ανάλογα με το οικογενειακό και το πολιτισμικό περιβάλλον. Όταν η μνήμη είναι υγιής, οι αναμνήσεις μπαίνουν σε μια τάξη. […] Όταν η μνήμη είναι ζωντανή, οι παλιές αναμνήσεις δίνουν μια συναισθηματική απόχρωση στα γεγονότα του παρόντος» (σελ. 63-64).

«Η συναισθηματική μόλυνση του παρόντος από το παρελθόν προστίθεται στις αναπόφευκτες παραμορφώσεις της αναπαράστασης των γεγονότων του παρελθόντος: ‘’Οι καινούριες αναμνήσεις επηρεάζονται αναπόφευκτα από τις παλιές, πράγμα που οδηγεί συχνά σε παραμορφώσεις» (σελ. 65).

 

Πηγή:

Boris Cyrulnik. (2015). Τρέξε να σωθείς, η ζωή σε καλεί. Εκδόσεις Κέλευθος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.