Ο κύκλος ζωής της οικογένειας

Η κάθε οικογένεια κατασκευάζει τη δική της ‘οικογενειακή ζωή’, μεταφράζοντας τις ιδεολογίες που επικρατούν στην κοινωνία, και διαμορφώνοντας την οικογενειακή τους κουλτούρα. Ανάμεσα στην κοινωνία και στο άτομο διαμεσολαβεί το σύστημα πεποιθήσεων της οικογένειας, που περιλαμβάνει πεποιθήσεις, ερμηνείες και προσδοκίες. Η οικογένεια είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που συνεχώς εξελίσσεται και τα μέλη της αλληλεπιδρούν, επηρεάζοντας ο ένας τον άλλο. 

 

Οι Carter και McGoldrick περιέγραψαν τον κύκλο ζωής της οικογένειας, η οποία δομείται σε τρία επίπεδα συστημάτων: το κοινωνικό σύστημα, την εκτεταμένη οικογένεια και την πυρηνική οικογένεια.

Οικογένεια καταγωγής: η οικογένεια μέσα στην οποία το άτομο γεννιέται και μεγαλώνει, κάνοντας τα πρώτα του βήματα στη ζωή.

Στάδιο 1ο: Φεύγοντας από το σπίτι: το νέο άτομο φεύγοντας από το σπίτι, αναλαμβάνει την οικονομική και συναισθηματική ευθύνη για τον εαυτό του. Οι αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν κατά τη μετάβαση είναι η διαφοροποίηση από την οικογένεια καταγωγής, η ανάπτυξη περισσότερων σχέσεων με συνομηλίκους και η είσοδός του στην αγορά εργασίας, καθώς και η εδραίωση στην εργασία ώστε να γίνει το άτομο οικονομικά ανεξάρτητο.

Δημιουργία διαπροσωπικής σχέσης: το άτομο φεύγοντας πλέον από το σπίτι, αρχίζει να επενδύει σε καινούργιες σχέσεις, μεταξύ των οποίων είναι και οι πρώτες ολοκληρωμένες συντροφικές- ερωτικές του σχέσεις.

Στάδιο 2ο: Ζευγάρι χωρίς παιδιά: το ζευγάρι δεσμεύεται μέσα σε ένα καινούργιο σύστημα, διαμορφώνοντας το συζυγικό σύστημα και αναπροσαρμόζοντας τις σχέσεις με την ευρύτερη οικογένεια και τους φίλους ώστε να συμπεριληφθεί ο ή η σύζυγος.

Στάδιο 3ο: Οικογένεια με μικρά παιδιά: το ζευγάρι δέχεται τα νέα μέλη και θα πρέπει να προσαρμοστεί στο συζυγικό σύστημα η παρουσία των παιδιών. Το ζευγάρι καλείται να συνεργαστεί για το μεγάλωμα των παιδιών σε θέματα οικονομικών και οικιακών υποχρεώσεων.

Στάδιο 4ο: Οικογένεια με εφήβους: τα όρια τα οποία εφαρμόζονται στους εφήβους γίνονται πιο ανοικτά και ευέλικτα, ώστε να νιώσουν ότι έχουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία και να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις αλλαγές. Αλλαγές βιώνουν στις σχέσεις με τους γονείς τους, ώστε να μπορέσουν να αρχίσουν να επενδύουν περισσότερο στο σύστημα έξω από την οικογένεια. 

 

Στάδιο 5ο: Αποχώρηση παιδιών από το σπίτι: Οι γονείς καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα νέο τύπο σχέσεων με τα παιδιά, τα οποία είναι στο στάδιο που φεύγουν και επιστρέφουν στο σπίτι. Το ζευγάρι μένει πλέον στο σπίτι χωρίς παιδιά και ξαναδιαπραγματεύεται τη σχέση του. Οι σχέσεις ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά γίνονται σχέσεις ενηλίκων. Στην πορεία θα γίνουν και άλλες αναπροσαρμογές στη σχέση γονέων- παιδιών, όταν τα παιδιά παντρευτούν και θα πρέπει να συμπεριληφθούν και τα εγγόνια. Τα παιδιά πλέον έρχονται αντιμέτωπα με τα προβλήματα υγείας και τον θάνατο των γονιών τους.  

Στάδιο 6ο: Οικογένειες σε ώριμη ηλικία (στην ύστερη ζωή): στο επίκεντρο βρίσκεται η φροντίδα της υγείας του ζευγαριού. Το ηλικιωμένο πλέον ζευγάρι καλείται να διατηρήσει τη λειτουργικότητά του και τα ενδιαφέροντά του παρά τη σωματική εξασθένηση, αλλά και να αναλάβει νέους ρόλους στο οικογενειακό και κοινωνικό σύστημα. Το άτομο έρχεται όλο και πιο συχνά αντιμέτωπο με τον θάνατο αγαπημένων προσώπων, κοντινών ατόμων και κυρίως συνομηλίκων. Υπάρχει μια ευαισθητοποίηση για τον ίδιο του τον θάνατο.

Ένα τέτοιο μοντέλο περιγράφει τα κύρια αναπτυξιακά καθήκοντα που πρέπει να ολοκληρωθούν από την οικογένεια σε κάθε στάδιο ανάπτυξης. Είναι δύσκολο να περιγράψουμε με τα ίδια ακριβώς στάδια κάθε οικογένεια, καθώς υπάρχει σε μεγάλο βαθμό πολυπλοκότητα στα οικογενειακά συστήματα. Η κάθε οικογένεια έχει διαφορετικές ευκαιρίες, διαφορετικές αλληλεπιδράσεις και διαφορετικές εμπειρίες. Η οικογένεια είναι ένας ζωντανός οργανισμός, στον οποίο αλλάζουν τα όρια, οι συνθήκες και τα χαρακτηριστικά… ένας ζωντανός οργανισμός που μεταμορφώνεται… που διαρκώς προχωρά και καλεί και τα μέλη του να ακολουθήσουν…

 

Πηγή:

McGoldrick, M., Carter, B. 2003. “The Family Life Cycle,” in Walsh F., Normal Family Processes. Guilford.

McGoldrick, M. & Shibusawa, T. (2012). The family life cycle. In F. Walsh (Ed.), Normal family processes: Growing diversity and complexity (pp. 375-398). The Guilford Press.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.