Η αντίληψη του θανάτου στην παιδική και εφηβική ηλικία

Πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά σχολικής ηλικίας (6-12 ετών) τον θάνατο;

Κατανοούν ότι ο θάνατος είναι οριστικός και δεν θα ξαναδούν το πρόσωπο που πέθανε.

Μπορεί να σκέφτονται τον θάνατο ως ένα πρόσωπο ή πνεύμα, ένα φάντασμα ή έναν σκελετό.

Από την ηλικία των 10 ετών, καταλαβαίνουν ότι ο θάνατος μπορεί να συμβεί στον καθένα και δεν μπορεί να αποφευχθεί.

Δείχνουν ενδιαφέρον για λεπτομέρειες σχετικά με τον θάνατο και απορούν τι συμβαίνει στο σώμα μετά τον θάνατο.

Βιώνουν ένα σύνολο από συναισθήματα, όπως ενοχή, άγχος, ντροπή, φόβο, λύπη, θυμό και ανησυχία σχετικά με τον θάνατο των δικών τους.

Προσπαθούν να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους. Τα συναισθήματά τους μπορεί να εκφραστούν μέσα από τις συμπεριφορές τους, όπως σχολική αποφυγή, κακές επιδόσεις στο σχολείο, επιθετικότητα, σωματικά συμπτώματα, απόσυρση από τους φίλους και παλινδρόμηση.

Ανησυχούν για το ποιος θα τα φροντίσει και μπορεί να βιώσουν αισθήματα ανασφάλειας, προσκόλλησης και εγκατάλειψης.

Μπορεί να ανησυχήσουν και να νιώσουν ενοχές ότι οι ίδιοι φταίνε για τον θάνατο.  

 

 

Πώς αντιλαμβάνονται οι έφηβοι (12-18 ετών) τον θάνατο;

Έχουν μια ενήλικη κατανόηση για την έννοια του θανάτου, αλλά δεν διαθέτουν τις εμπειρίες, τις ικανότητες αντιμετώπισης ή τις συμπεριφορές ενός ενήλικα.

Μπορεί να εκδηλώσουν θυμό προς μέλη της οικογένειας, εκδηλώνοντας παρορμητικές ή ριψοκίνδυνες ή απερίσκεπτες συμπεριφορές, όπως χρήση ουσιών, καβγάδες στο σχολείο και σεξουαλικά επικίνδυνες συμπεριφορές.

Μπορεί να εμφανίσουν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, χωρίς να ξέρουν πώς να τα χειριστούν ή να μην νιώθουν άνετα να μιλήσουν για αυτά.  

Μπορεί να αμφισβητήσουν την πίστη τους ή την κατανόησή τους για τον κόσμο.

Μπορεί να μην είναι δεκτικοί στην υποστήριξη από την οικογένειά τους, εξαιτίας της ανάγκης τους να είναι ανεξάρτητα και να φαίνονται δυνατοί απέναντι στους άλλους.

Μπορεί να αντιμετωπίσουν το πένθος περνώντας χρόνο με φίλους ή απόμακροι από την οικογένεια για να μείνουν μόνοι.

 

 

Συναισθήματα που συνδέονται με τον θάνατο ενός αγαπημένου ανθρώπου:

Λύπη, άρνηση, απογοήτευση, στεναχώρια, θλίψη, ανησυχία, θυμός, ενοχές, αίσθημα αβοηθησίας, νοσταλγία, ανακούφιση,

Πολλές φορές το άτομο που πενθεί κλαίει χωρίς να γνωρίζει τι το έκανε να ξεκινήσει να κλαίει.

Σκέψεις που εμφανίζονται την περίοδο του πένθους:

Δυσπιστία, σύγχυση, δυσκολία συγκέντρωσης. Σκέψεις μόνο σχετικά με την απώλεια ή το άτομο που πέθανε. Παραισθήσεις (αίσθημα ότι βλέπετε ή ακούτε πράγματα που οι άλλοι δεν βλέπουν)

Σωματικά συμπτώματα:

Βάρος στο στήθος, πόνο στο στομάχι, ζαλάδες, πονοκεφάλους, μούδιασμα, μυϊκή αδυναμία, ένταση, πόνους και υπερβολική κόπωση. Αίσθημα αδιαθεσίας ή ότι είστε άρρωστοι.

Συμπεριφορές που συνδέονται με τον θάνατο ενός αγαπημένου ανθρώπου:

Δυσκολίες στον ύπνο, δυσκολίες στην όρεξη και στην απόλαυση του φαγητού, ευερεθιστότητα. Απώλεια ενέργειας ή υπερδιέγερση. Αλλαγές στον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο.

Ο καθένας βιώνει την απώλεια με τον δικό του τρόπο, πενθεί με τον δικό του τρόπο και ξεπερνά την απώλεια με τον δικό του τρόπο. Είναι σημαντικό να σεβόμαστε τον τρόπο που ο καθένας εκφράζει το πένθος, αρκεί να επεξεργαστεί και να βιώσει την απώλεια, να εκφράσει όσα νιώθει και να βρει τρόπους να αντλήσει νόημα για τη ζωή του και για το πώς βλέπει τον κόσμο γύρω του.

 

 

Πηγές:

https://www.cancer.net/coping-with-cancer/managing-emotions/grief-and-loss/helping-grieving-children-and-teenagers

https://www.cancer.net/coping-with-cancer/managing-emotions/grief-and-loss/understanding-grief-and-loss

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.