Διαβάζοντας: Ο Τελευταίος Πειρασμός, Νίκος Καζαντζάκης

Ο Άγγελος Δόξας, αναφέρει ότι το έργο του Παλαμά είναι δεμένο με τη φυγή προς τα μέσα, ενώ το έργο του Καζαντζάκη είναι δεμένο με τη φυγή προς τα έξω. Επίσης, ότι: «κοσμοπολίτες κι ο Παλαμάς κι ο Καζαντζάκης. Μα ο πρώτος ζει στον κοσμοπολιτισμό του με φανταστικά ταξίδια, ενώ ο δεύτερος με πραγματικά. Ταξιδεύει διαρκώς στο εξωτερικό, άσκοπα και τυραγνισμένα, σαν κυνηγημένος και με αγωνία στην ψυχή. “Μου φαίνεται θα πεθάνω αν μείνω πολύ σ’ ένα μέρος…” γράφει σ’ ένα γράμμα στη γυναίκα του (Αύγ. 1922). Φοβάται πως αν μείνει θα τον ανακαλύψει ο πατέρας του, θα συντριφτεί κάτω από τη μπότα του Καπετάν Μιχάλη που δρεπάνισε τον αντρισμό του. Και προσδοκά τη λύτρωσή του άλλοτε από το δρόμο της Θεοκρατίας κι άλλοτε από το δρόμο της Επανάστασης. Θα δουλέψει και για τις δυο αυτές ιδέες αγριεμένος και άγριος, όχι με την πράξη μα με την πένα. Αυτή που, έτσι κινημένη, θα δημιουργήσει το έργο του, και θα προσπορίσει κάποια κάθαρση που ως τόσο δεν θάναι η λύτρωση. Θ’ απομείνει αλύτρωτος και μεταφυσικός…» (Δόξας, 1959, σ.σ. 82,83).

 

Για μια «τυραγνισμένη» και κυνηγημένη ψυχή θα μας μιλήσει και σε αυτό το  βιβλίο του ο Καζαντζάκης με τίτλο: «Ο Τελευταίος Πειρασμός». Η ιστορία είναι λίγο ως πολύ γνωστή σε όλους μας, αυτό που διαφέρει είναι το βλέμμα του συγγραφέα, δηλαδή η οπτική γωνία, μέσα από την οποία καταγράφει κι ερμηνεύει αν θέλετε τα γεγονότα, υπογραμμίζοντας κι αναδεικνύοντας κάποια που δε θα τολμούσαμε ούτε καν να αγγίξουμε, γιατί αφορούν σε μια μορφή που υπερβαίνει τις ανθρώπινες διαστάσεις. Δεν διαβάζουμε αυτό το βιβλίο για να μάθουμε τι συνέβη, αλλά για να μας μεταφέρει το ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα του Καζαντζάκη, πίσω, σε μια εποχή μακρινή, αλλά όχι και τόσο διαφορετική από την σημερινή ως προς την απονομή της δικαιοσύνης με την ευρύτερή της έννοια.

Ο αναγνώστης οπωσδήποτε θα έρθει αντιμέτωπος με το ερώτημα: πόσο δίκαιος είναι ο κόσμος που ζούμε; Καθώς, όσα συνέβησαν τότε, υποτίθεται θα έπρεπε να είχαν προβληματίσει τις επερχόμενες γενεές, αλλάζοντας το ρου της ιστορίας της ηθικής. Μιλάμε για γεγονότα που καταγράφηκαν κι έμειναν ανεξίτηλα στην κοινωνική μνήμη των λαών ανεξαρτήτως θρησκευτικού δόγματος. Τελικά, από ό,τι φαίνεται η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει και δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να συγκινήσει και να μας αποτρέψει από το να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη του παρελθόντος. 

 

Πέραν αυτών, ο αναγνώστης θα αναρωτηθεί σχετικά με τη σχέση του περιεχομένου και του τίτλου. Ποιος ήταν τελικά ο «τελευταίος πειρασμός»; Και γιατί έγινε η επιλογή αυτού του τίτλου; Τέτοια ερωτήματα μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο μιας γόνιμης συζήτησης μεταξύ των αναγνωστών αναδεικνύοντας τον ρόλο που διαδραματίζει η λογοτεχνία στο να καλλιεργεί και να στηρίζει την ανθρώπινη επικοινωνία, που είναι ίσως η μόνη άμυνα απέναντι σε μια εποχή που διακρίνεται από έντονη μοναχικότητα και ατομικισμό. 

 

Ακόμη, διαβάζοντας παλιούς λογοτέχνες μας, ερχόμαστε σε επαφή με την πνευματική παράδοση του λαού μας και μπορούμε να παρακολουθήσουμε καλύτερα το εξελικτικό μεγαλείο της. Διευρύνουμε την σκέψη μας μέσω προβληματισμών για θεμελιώδη ζητήματα της ζωής και της ηθικής πορείας της, εξάγοντας χρήσιμα διδάγματα και συμπεράσματα για την κοινωνία, αλλά και για εμάς τους ίδιους. Διαβάζοντας, ευαισθητοποιούμαστε κι ενδυναμωνόμαστε ψυχικά, εμπλουτίζοντας ταυτοχρόνως το γλωσσικό μας αισθητήριο, δημιουργώντας συνήθειες καλού «εθισμού» ως προς την αναζήτηση του καλού βιβλίου και άλλων ποιοτικών κειμένων. Για όλους αυτούς τους λόγους, σας ευχόμαστε καλές αναγνώσεις!

 

Πηγές:

Ν. Καζαντζάκης, Εκδόσεις: Ελένης Ν. Καζαντζάκη, Αθήνα.

Α. Δόξας, Παλαμάς, Ψυχολογική Ανάλυση Του Έργου Του Και Της Ζωής Του, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1959.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.