Εκφοβισμός (bullying): η σιωπή είναι συνενοχή

Ψηφιοποιημένο σχολείο και bullying

 

Η συμμετοχή στην παιδεία και τη μόρφωση είναι αναγκαία και απαραίτητη προϋπόθεση για την ψυχική και την πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου, ώστε αυτός να καταστεί ικανός να παρακολουθεί τις εξελίξεις, αλλά και να συμμετέχει ως ενεργό μέλος στην κοινωνία και να συμβάλλει δυναμικά και αποτελεσματικά στη διαμόρφωσή της.

Η προσωπική ολοκλήρωση του ατόμου θα ήταν ανέφικτη δίχως τη συμμετοχή του στις διεργασίες της μάθησης, της μόρφωσης και της εκπαίδευσης. Οι εξελίξεις των καιρών μας, έχουν μεταβάλει κάποιες βασικές παραμέτρους που χαρακτήριζαν το κλασικό, το παραδοσιακό σχολείο, το οποίο αντικαταστάθηκε από το σχολείο του μέλλοντος, που εισέβαλλε κάπως πρώιμα ως λύση ανάγκης. Η τάξη του σχολείου μεταφέρθηκε στο δωμάτιο του μαθητή, ο πίνακας αντικαταστάθηκε από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και γενικότερα η οργανωμένη εκπαιδευτική διαδικασία πραγματοποιείται μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας. Στην πραγματικότητα όλα γίνονται ηλεκτρονικά, οι βιβλιοθήκες είναι ηλεκτρονικές, τα βιβλία είναι ηλεκτρονικά και ψηφιοποιημένα, ακόμη και οι ίδιοι οι μαθητές και οι δάσκαλοι φαντάζουν σαν ηλεκτρονικοί. 

 

Το μαθησιακό περιβάλλον και η εκπαιδευτική διαδικασία απαιτεί πλέον τεχνολογικές δεξιότητες και γνώσεις από τους μαθητές, τους γονείς και τους δασκάλους και η αξιοποίηση της τεχνολογίας θα πρέπει να αποτελεί σύμμαχο και όχι εχθρό. Όμως, τα προβλήματα είναι πολλά και ίσως δισεπίλυτα, καθώς η μετάβαση προς το νέο ηλεκτρονικό σχολείο δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε ανώδυνη και δυστυχώς δεν εξασφαλίζει πάντα ισότιμη συμμετοχή και πρόσβαση σε όλους. Ο χρόνος και η ιστορία θα δείξει το κατά πόσο η κοινωνία θα προσαρμοστεί στην ψηφιοποιημένη αυτή εποχή και στο κατά πόσο η τεχνολογία και το ψηφιοποιημένο σχολείο θα καταφέρει να δημιουργήσει ένα καινοτόμο, ευέλικτο και ελκυστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον που θα προσφέρει επαρκή εφόδια στον μαθητή, που θα τον ενθαρρύνει να μη λησμονά να ονειρεύεται, να παίρνει δημιουργικές πρωτοβουλίες, να αυτενεργεί, να εμπνέεται, να έχει φαντασία και γόνιμη περιέργεια και κυρίως αγάπη για τη γνώση. 

Ίσως εύλογα να αναρωτηθεί κανείς αν στο νέο ψηφιοποιημένο σχολείο υφίσταται το σοβαρότατο φαινόμενο του “bullying” (εκφοβισμού) όπως έχει καθιερωθεί να αποκαλείται η σωματική, η λεκτική, η κοινωνική και η ψυχολογική κακοποίηση, που εκδηλώνεται σκόπιμα, απρόκλητα και επαναλαμβανόμενα σε κάποιον μαθητή ή σε μια ομάδα μαθητών. Πριν επιχειρήσουμε να δώσουμε μια απάντηση, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι ο σωματικός εκφοβισμός περιλαμβάνει χτυπήματα, σπρωξίματα, αρπαγή χαρτζιλικιού ή φαγητού ή βιβλίων, κάποιου ρούχου κ.ο.κ. Ο λεκτικός εκφοβισμός περιλαμβάνει συνήθως υποτιμητικά- κοροϊδευτικά και κακεντρεχή σχόλια για την εξωτερική εμφάνιση, τη νοημοσύνη, την οικονομική κατάσταση κτλ και σχετίζεται άμεσα με τον εκφοβισμό μέσω του διαδικτύου, όπου κάποιο μήνυμα με περιεχόμενο υβριστικό ή ψευδές για τη φήμη του ατόμου ή κάποιο βίντεο αποστέλλεται στο ίδιο το θύμα ή σε άλλους συμμαθητές, γνωστούς ή φίλους. Ο κοινωνικός εκφοβισμός περιλαμβάνει συνήθως την καταστροφή προσωπικών αντικειμένων και την απομόνωση του μαθητή από την ομάδα, ανυπόστατες κατηγορίες (αποδιοπομπαίος τράγος), να μην του μιλούν, να μην παίζουν μαζί του κτλ. 

Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι το bullying πλέον δεν υφίσταται και ότι το ψηφιοποιημένο σχολείο μπορεί να το καταστείλει και να το εξαλείψει. Προφανώς, όσοι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο αναφέρονται μονάχα στο σωματικό bullying, και όχι στο λεκτικό ή στο κοινωνικό, που είναι κι αυτά αρκετά σοβαρά και που μάλιστα υφίστανται αρκετά συχνά με θλιβερές συνέπειες για τον ψυχισμό του ατόμου που το βιώνει, ακόμη και με αυτοκτονίες μαθητών, οι οποίες έρχονται στα φώτα της δημοσιότητας από καιρού εις καιρόν. 

 

Τις περισσότερες φορές όταν ακούμε για bullying στο σχολείο η σκέψη μας πηγαίνει στους μαθητές, οι οποίοι αναλόγως είτε θα έχουν τον ρόλο του θύτη είτε τον ρόλο του θύματος. Σπανίως η σκέψη μας πάει στο bullying που κάποιος μαθητής βιώνει και που ο θύτης δεν είναι κάποιος άλλος μαθητής, αλλά κάποιος δάσκαλος που με τα σχόλιά του φέρει σε δύσκολη θέση τον μαθητή. Για παράδειγμα, όταν αδιάκριτα συγκρίνει έναν κακό μαθητή με κάποιο καλό, όταν σχολιάζει ειρωνικά ή κοροϊδευτικά μια λανθασμένη απάντηση αυτού του μαθητή, όταν δεν τον ανταμείβει είτε με επαινετικά λόγια είτε με δίκαιη βαθμολόγηση, εφόσον η προσπάθειά του ή η απάντησή του ήταν αντικειμενικά καλή. Μεροληψίες αυτού του είδους δεν σπανίζουν στο σχολείο και δεν αφορούν μια εκπαιδευτική βαθμίδα αλλά λαμβάνουν χώρα σε όλες ακόμη και στο πανεπιστήμιο. 

 

Είναι θλιβερό το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές το bullying γίνεται αντιληπτό από όλους αλλά αυτοί που πρέπει να μιλήσουν για να το σταματήσουν σιωπούν. Η οικογένεια συνήθως το μαθαίνει τελευταία και δυστυχώς όταν είναι πολύ αργά. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η σιωπή είναι συνενοχή.   

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη