Αυτοσυμπόνια

Η αυτοσυμπόνια αναφέρεται στη συμπόνια που νιώθει το άτομο για τον εαυτό του και η οποία συμβάλλει και στο πως νιώθει το άτομο για τους άλλους. Η συμπόνια αναφέρεται στην αίσθηση συμπόνιας προς τους άλλους, μια έννοια που περιλαμβάνει και την ευαισθησία της εμπειρίας του πόνου. Πρόκειται για την επίγνωση του πόνου των άλλων, χωρίς να αποφεύγουμε την αποσύνδεση από αυτό και για τα συναισθήματα ευγένειας προς τους άλλους καθώς και μια επιθυμία βελτίωσης του πόνου. Η συμπόνια περιλαμβάνει την κατανόηση της κοινής ανθρώπινης κατάστασης, που είναι εύθραυστη και ατελής, καθώς και την προθυμία να επεκτείνουμε την κατανόηση προς τους άλλους όταν αποτυγχάνουν ή κάνουν λάθη. Η αυτοσυμπόνια περιλαμβάνει το άγγιγμα και το άνοιγμα στα δεινά του ατόμου, χωρίς αποφυγή ή αποσύνδεση από αυτό και με την επιθυμία ανακούφισης του εαυτού με καλοσύνη και ευγένεια. Επίσης, η αυτοσυμπόνια περιλαμβάνει την προσφορά –χωρίς επίκριση- της κατανόησης στον πόνο του άλλου και τη βίωση του πόνου ως μια ευρύτερης ανθρώπινης εμπειρίας (Neff & Davidson, 2016). 

Η αυτοσυμπόνια περιλαμβάνει τρία βασικά στοιχεία, που είναι η αυτοευγένεια και η καλοσύνη προς τον εαυτό, η αίσθηση της κοινής ανθρωπότητας και η ενσυνειδητότητα. Η αίσθηση της ευγένειας και της καλοσύνης στηρίζεται στην απουσία κριτικής προς τον εαυτό και τους άλλους, καθώς το άτομο αναγνωρίζει ότι οι ανεπάρκειες και οι δυσκολίες είναι μέρος της ζωής του καθενός. Το μόνο που χρειάζεται το άτομο όταν βιώνει μια αποτυχία ή όταν κάνει ένα λάθος είναι ζεστασιά, καλοσύνη και αποδοχή. Το άτομο με αυτοσυμπόνια διαθέτει περισσότερο χρόνο για να εξετάσει συναισθηματικά την κατάσταση και προσφέρει στον εαυτό του χαλάρωση και άνεση αντί να προσπαθεί άμεσα να δώσει μια απάντηση ή να βρει μια λύση. Η έννοια της κοινής ανθρωπότητας δίνει μια αίσθηση μοιράσματος των εμπειριών και μείωσης της μοναξιάς. Η σκληρή κριτική ωθεί τους ανθρώπους σε μια διαρκή αίσθηση αποξένωσης και μοναξιάς, ενώ όταν το άτομο εξετάζει τις προσωπικές του αποτυχίες και ελλείψεις νιώθει απομονωμένο και μακριά από τους άλλους, θεωρώντας πως μόνο το ίδιο βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση. Η αίσθηση της κοινής ανθρωπότητας συμβάλλει στο να αναγνωρίζει το κάθε άτομο ότι όλοι οι άνθρωποι αποτυγχάνουν, κάνουν λάθη και αισθάνονται ανεπαρκείς σε κάποιον τομέα. Η αυτοσυμπόνια συνδέεται με ατέλειες στην εμπειρία και στον εαυτό που θα πρέπει να ειδωθούν χωρίς κριτική και με αποδοχή και ευγένεια (Neff & Davidson, 2016). 

Επίσης, η ενσυνειδητότητα περιλαμβάνει μια επίγνωση της παρούσας εμπειρίας σε έναν καθαρό και ισορροπημένο τρόπο, έτσι ώστε το κάθε άτομο ούτε να αγνοεί ούτε να νιώθει δυσαρέσκεια για τις πτυχές του εαυτού ή της ζωής. Για να μπορέσει το άτομο να επεκτείνει τη συμπόνια, θα πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει το πόσο υποφέρει ο εαυτός. Ο συναισθηματικός πόνος διαφέρει από την αυτοκριτική, ενώ η ενσυνειδητότητα βοηθά τους ανθρώπους να αποφύγουν να παρασύρονται από τον πόνο των άλλων. Αναγνωρίζοντας τις σκέψεις και τα συναισθήματα, η ενσυνειδητότητα βοηθάει τους ανθρώπους να αποφύγουν να παρασύρονται από την αφήγηση του πόνου του άλλου. Όποιος βρίσκεται σε υπερβολική ταυτοποίηση, τείνει να υπερβάλλει και να εκφράζει αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα, που δεν μπορεί να δει τον εαυτό του ή την κατάσταση καθαρά. Η ενσυνειδητότητα, επομένως, βοηθάει να αφήσουμε τις δραματικές ιστορίες σχετικά με τις ανεπάρκειες και τις αποτυχίες και να κερδίσουμε μια πιο ισορροπημένη οπτική για τον εαυτό (Neff & Davidson, 2016). 

Η αυτοσυμπόνια συνδέεται με θετικά συναισθήματα αγάπης, καλοσύνης και συνδετικότητας. Παρέχει μια ζεστασιά και υποστήριξη σε δύσκολους καιρούς, η αυτοσυμπόνια δίνει στους ανθρώπους τους συναισθηματικούς πόρους που είναι απαραίτητοι για να αντέξουν οδυνηρές ή προκλητικές εμπειρίες. Το άτομο με αυτοσυμπόνια μαλακώνει και καταπραΰνει τα αρνητικά συναισθήματα, κάνοντας το άτομο πιο δυνατό και πρόθυμο να αντιμετωπίσει δυσμενείς καταστάσεις στο μέλλον. Έτσι, τα άτομα μπορούν να ευδοκιμούν και να μεγαλώνουν μπροστά στις αντιξοότητες. Κατά τη διάρκεια στρεσογόνων γεγονότων ζωής, η αυτοσυμπόνια προάγει την ψυχολογική ανθεκτικότητα, ενώ είναι το κλειδί για την ψυχολογική προσαρμογή του ατόμου μετά από μια αντίξοη κατάσταση. Ακόμη, η αυτοσυμπόνια σχετίζεται με την αύξηση της αυτοεκτίμησης, ενώ έχει αρνητική σχέση με τον θυμό, τη στενότητα του μυαλού, τα επίπεδα κοινωνικής σύγκρισης και τη φαντασία. Ακόμη, η αυτοσυμπόνια σχετίζεται με τα κίνητρα και τον έλεγχο της θετικής διάθεσης, παράγοντας συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία, σε αντίθεση με τις υπερβολικές συμπεριφορές. Επίσης, η αυτοσυμπόνια συμβάλλει στην προαγωγή καλύτερων διαπροσωπικών σχέσεων, όπου το άτομο εμφανίζει ευγένεια και καλοσύνη απέναντι στις προσωπικές δυσκολίες, καθώς και την προσφορά φροντίδας για τις ανάγκες του εαυτού βοηθώντας τους ανθρώπους να ανταποκριθούν σε αυτές. Η αυτοσυμπόνια βρέθηκε ότι παρέχει στις σχέσεις περισσότερη ικανοποίηση και αίσθηση ασφάλειας, ενώ οι άνθρωποι τείνουν να έχουν πιο συμπονετικούς στόχους στις σχέσεις τους, παρέχοντας κοινωνική στήριξη και εμπιστοσύνη (Neff & Davidson, 2016).

Η αυτοσυμπόνια αποτελεί ένα μεταβλητό χαρακτηριστικό που μπορεί να βελτιωθεί με την εκπαίδευση. Οι παρεμβάσεις που στηρίζονται στην ενσυνειδητότητα είναι ένας σημαντικό τρόπος για την αύξηση της αυτοσυμπόνιας, καθώς η ενσυνειδητότητα αποτελεί προϋπόθεση για την αυτοσυμπόνια αλλά και ένα από τα συστατικά της στοιχεία. Ένα από αυτά τα προγράμματα είναι η παρέμβαση μείωσης του στρες που στηρίζεται στην ενσυνειδητότητα (Mindfulness-based stress reduction, MBSR), η οποία συμβάλλει στην αύξηση της ικανότητας του ατόμου να κρατά τις επώδυνες εμπειρίες σε μια ισορροπημένη επίγνωση, ώστε να συνεχίσει να συμπεριφέρεται στον εαυτό του με έναν ευγενικό, γεμάτο κατανόηση τρόπο. Στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων μεταφέρονται και σιωπηρά μηνύματα προς τον εαυτό για τα οφέλη που έχει να είναι το άτομο ευγενικό και καλοσυνάτο με τον εαυτό του, ενώ διδάσκονται προγράμματα διαλογισμού αγάπης και καλοσύνης, που δημιουργούν συναισθήματα θετικότητας και καλής θέλησης προς τον εαυτό και τους άλλους (Santorelli & Kabat- Zinn, 2003).  

Πηγή

Neff, K. & Davidson, O. (2016). Self- compassion. Embracing suffering with kindness. In I. Ivtzan & T. Lomas (Eds.), Mindfulness in positive psychology. The Science of Meditation and Wellbeing. London: Routledge.

Santorelli, S., & Kabat-Zinn, J. (2003). MBSR curriculum guide and supporting materials: Guidelines for presenting this work. Worcester, MA: Center for Mindfulness in Medicine, Health Care & Society.