Είμαστε περισσότερο εξοικειωμένοι με τους όρους βουλιμία και ανορεξία, καθώς αυτές οι δύο διαταραχές έχουν προβληθεί περισσότερο από τα ΜΜΕ και κυρίως επειδή διασημότητες με ανορεξία κατά καιρούς έλκουν τα φώτα της δημοσιότητας και το ενδιαφέρον του κοινού γίνεται πιο έντονο. Στο εν λόγω άρθρο θα μιλήσουμε για μια «διαταραχή» η οποία δεν είναι ευρέως γνωστή, την λεγόμενη ορθορεξία.
Στις μέρες μας, ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων επιθυμεί να ακολουθήσει έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής για να βελτιώσει ή να διατηρήσει την υγεία και την ευεξία του. Αρκετοί όμως άνθρωποι εστιάζουν στην υγιεινή διατροφή με έναν εμμονικό τρόπο κι έτσι οδηγούνται στην ορθορεξία. Όπως και άλλες διατροφικές διαταραχές, η ορθορεξία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την ψυχική και σωματική υγεία.
Τι ακριβώς όμως είναι η ορθορεξία;
Η ορθορεξία, ή η νευρική ορθορεξία, είναι μια διατροφική διαταραχή που περιλαμβάνει μια ανθυγιεινή εμμονή με την υγιεινή διατροφή. Σε αντίθεση με άλλες διατροφικές διαταραχές, η ορθορεξία περιστρέφεται κυρίως γύρω από την ποιότητα των τροφίμων και όχι την ποσότητα. Σε αντίθεση με την ανορεξία ή τη βουλιμία, τα άτομα με ορθορεξία σπάνια επικεντρώνονται στην απώλεια βάρους. Αντ' αυτού, έχουν μια ακραία εμμονή για την «καθαρότητα» των τροφίμων τους, καθώς και μια εμμονή για τα οφέλη της υγιεινής διατροφής. Βεβαίως, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η ιατρική κοινότητα αρχίζει να αναγνωρίζει την ορθορεξία, αν και ούτε η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία ούτε το DSM-5 (εγχειρίδιο ψυχιατρικών διαταραχών) έχουν ορίσει επίσημα την κατάσταση ως διαταραχή της διατροφής. Ο Αμερικανός γιατρός Steve Bratman επινόησε για πρώτη φορά τον όρο «ορθορεξία» το 1997. Ο όρος προέρχεται από τη σύνθετη ελληνική λέξη «ορθός», δηλαδή σωστός και όρεξη.
Τι προκαλεί την ορθορεξία;
Παρόλο που μπορεί να ξεκινήσετε μια δίαιτα απλώς με σκοπό για να βελτιώσετε την υγεία σας, αυτή η εστίαση μπορεί να γίνει πιο ακραία δίχως να το συνειδητοποιήσετε. Με την πάροδο του χρόνου, οι καλές προθέσεις σας μπορούν σιγά σιγά να εξελιχθούν σε πλήρη ορθορεξία. Η έρευνα σχετικά με τις ακριβείς αιτίες της ορθορεξίας είναι σποραδική, αλλά οι ιδεοψυχαναγκαστικές τάσεις και οι πρώην ή οι τρέχουσες διατροφικές διαταραχές είναι γνωστοί παράγοντες κινδύνου. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τάσεις προς τελειομανία, υψηλό άγχος ή ανάγκη ελέγχου. Αρκετές μελέτες αναφέρουν επίσης ότι τα άτομα που επικεντρώνονται στην υγεία για να συνεχίσουν την καριέρα τους σε επαγγέλματα που απαιτούν καλή εξωτερική εμφάνιση, μπορεί να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης ορθορεξίας. Συχνά παραδείγματα περιλαμβάνουν εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, παρουσιαστές - ηθοποιούς, τραγουδιστές της όπερας, χορευτές μπαλέτου, μουσικούς συμφωνικής ορχήστρας και αθλητές. Ο κίνδυνος μπορεί επίσης να συσχετίζεται με την ηλικία, το φύλο, το επίπεδο εκπαίδευσης και την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, αλλά απαιτείται περισσότερη έρευνα πριν καταλήξουμε σε συμπεράσματα.
Προειδοποιητικά σημάδια και συμπτώματα ορθορεξίας
• Υποχρεωτικός έλεγχος της λίστας των διατροφικών συστατικών στις ετικέτες των προϊόντων.
• Αύξηση ανησυχίας για το πόσο υγιεινά είναι τα συστατικά που περιέχουν τα προϊόντα. Ανησυχείτε δηλαδή, για την ποιότητα των τροφίμων. Τα υψηλά όμως, επίπεδα ανησυχίας σχετικά με την ποιότητα και την πηγή των τροφίμων που τρώτε θα μπορούσαν να σας οδηγήσουν σε άγχος ή σε φόβο για ασθένεια.
• Εξαίρεση ή άρνηση κατανάλωσης αυξανόμενου αριθμού ομάδων τροφίμων (π.χ. λευκή ζάχαρη ή και μαύρη, γλουτένη, υδατάνθρακες, όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όλα τα κρέατα, όλα τα ζωικά προϊόντα).
• Αδυναμία κατανάλωσης οποιουδήποτε τροφίμου εκτός από μια στενή ομάδα τροφίμων που θεωρούνται «υγιή» ή «καθαρά». Αποφεύγετε επίσης, να βγείτε έξω για φαγητό ή αποφεύγετε να τρώτε φαγητό που παρασκευάζεται από άλλους από φόβο ότι τα τρόφιμα που δεν προετοιμάζετε εσείς δεν θα πληρούν τα πρότυπά σας.
• Ασυνήθιστο ενδιαφέρον του τι υγιεινά τρόφιμα καταναλώνουν οι άλλοι ή αντιστρόφως είστε υπερβολικά επικριτικοί για τις επιλογές φαγητού των φίλων σας. Ταυτόχρονα, μπορεί να μην έχετε λογική εξήγηση για τη δική σας επιλογή.
• Αφιέρωση πολλών ωρών την ημέρα για να σκεφτείτε τι φαγητό μπορεί να σερβιριστεί σε επερχόμενες εκδηλώσεις όπου πρέπει να παραστείτε.
• Εμφάνιση υψηλών επιπέδων στρες όταν δεν είναι διαθέσιμα «ασφαλή» ή «υγιή» τρόφιμα.
• Σχολαστική παρακολούθηση ιστολογίων (blogs), σελίδων στο διαδίκτυο ή συμμετοχή σε ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με θεματική και περιεχόμενο τις «υγιεινές τροφές» και τον «υγιεινό τρόπο ζωής».
• Ίσως να έχετε κάποιες ανησυχίες σχετικά με την εικόνα του σώματός σας. Επίσης, ίσως να έχουν αρχίσει να γίνονται εμφανή κάποια φυσικά σημάδια υποσιτισμού. Όταν περιορίζετε την ποικιλία των τροφίμων που τρώτε, τότε η απώλεια βάρους είναι ένα πρώτο αποτέλεσμα.
• Βρίσκετε τον εαυτό σας σε έναν φαύλο κύκλο. Η ανησυχία σας με το φαγητό σας κάνει να αμφιταλαντεύεστε μεταξύ της αυτο-αγάπης και της ενοχής καθώς αλλάζετε και περιορίζετε τη διατροφή σας.
Συνέπειες της ορθορεξίας στην υγεία
Όπως η ανορεξία, έτσι και η ορθορεξία συνεπάγεται περιορισμό της ποσότητας και της ποικιλίας των τροφών που καταναλώνονται, καθιστώντας πιθανό τον υποσιτισμό. Επομένως, οι δύο διαταραχές μοιράζονται πολλές από τις ίδιες φυσικές συνέπειες.
Νευρολογικές συνέπειες
• Αν και ο εγκέφαλος ζυγίζει μόνο τρία κιλά, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι καταναλώνει έως και το ένα πέμπτο των θερμίδων του σώματος. Η δίαιτα, η νηστεία, η λιμοκτονία και η ακανόνιστη διατροφή έχουν ως συνέπεια ο εγκέφαλος να μην παίρνει την ενέργεια που χρειάζεται, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε εμμονή για τα τρόφιμα και δυσκολίες συγκέντρωσης.
• Η υπερβολική πείνα ή το αίσθημα μη πληρότητας μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες στο να πέφτει κανείς στο κρεβάτι αλλά να μην τον παίρνει ο ύπνος ή ο ύπνος του να είναι διακεκομμένος.
• Οι νευρώνες του σώματος απαιτούν ένα μονωτικό, προστατευτικό στρώμα λιπιδίων για να μπορούν να μεταφέρουν τα ηλεκτρικά σήματα. Η ανεπαρκής πρόσληψη λίπους μπορεί να βλάψει αυτό το προστατευτικό στρώμα, προκαλώντας μούδιασμα και μυρμήγκιασμα στα χέρια, τα πόδια και στα άλλα άκρα.
• Οι νευρώνες χρησιμοποιούν ηλεκτρολύτες (κάλιο, νάτριο, χλώριο και ασβέστιο) για την αποστολή ηλεκτρικών και χημικών σημάτων στον εγκέφαλο και το σώμα. Σοβαρή αφυδάτωση και ανισορροπίες ηλεκτρολυτών μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικές κρίσεις και μυϊκές κράμπες.
• Εάν τα αιμοφόρα αγγεία δεν μπορούν να ωθήσουν αρκετό αίμα στον εγκέφαλο, τότε μπορεί να προκληθεί λιποθυμία ή ζάλη, ειδικά όταν στέκεστε όρθιοι.
• Τα άτομα με υψηλότερο σωματικό βάρος διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο άπνοιας ύπνου, μια διαταραχή στην οποία το άτομο σταματά ανά τακτά χρονικά διαστήματα την αναπνοή ενώ κοιμάται.
Ενδοκρινολογικές συνέπειες
• Το σώμα παράγει πολλές από τις απαραίτητες ορμόνες με το λίπος και τη χοληστερόλη που τρώμε. Χωρίς αρκετό λίπος και θερμίδες στη διατροφή, τα επίπεδα των ορμονών μπορεί να μειωθούν, όπως: οι οιστρογόνες ορμόνες και η τεστοστερόνη, καθώς και ορμόνες του θυρεοειδούς
• Οι μειωμένες σεξουαλικές ορμόνες μπορεί να προκαλέσουν την παύση της εμμηνόρροιας (περιόδου), την ακανόνιστη λειτουργία ή την πλήρη διακοπή της.
• Οι μειωμένες ορμόνες του σεξ μπορούν να αυξήσουν σημαντικά την απώλεια οστού (γνωστή ως οστεοπενία ή οστεοπόρωση) και τον κίνδυνο καταγμάτων.
• Μειωμένος μεταβολικός ρυθμός ανάπαυσης, ως αποτέλεσμα των προσπαθειών του σώματος να εξοικονομήσει ενέργεια.
• Με την πάροδο του χρόνου, είναι πιθανό το άτομο τελικά να καταφύγει σε υπερβολική κατανάλωση φαγητού, η οποία μπορεί δυνητικά να αυξήσει τις πιθανότητες το σώμα ενός ατόμου να γίνει ανθεκτικό στην ινσουλίνη, μια ορμόνη που επιτρέπει στο σώμα να πάρει ενέργεια από υδατάνθρακες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαβήτη τύπου 2.
• Χωρίς αρκετή ενέργεια για να τροφοδοτήσει το μεταβολισμό, η θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος θα μειωθεί και μπορεί να αναπτυχθεί υποθερμία.
• Η πείνα μπορεί να προκαλέσει υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, αν και αυτό ΔΕΝ αποτελεί ένδειξη για τον περιορισμό των διαιτητικών λιπών, λιπιδίων ή / και χοληστερόλης.
Άλλες συνέπειες για την υγεία
• Η χαμηλή κατανάλωση θερμίδων και λίπους μπορεί να προκαλέσει ξηρό δέρμα και τα μαλλιά να γίνουν εύθραυστα και να πέσουν.
• Για να διατηρηθεί η θερμοκρασία κατά τις περιόδους του υποσιτισμού, το σώμα ίσως σε κάποια σημεία να επιτρέψει την ανάπτυξη λεπτών τριχών, σαν χνούδι που ονομάζονται lanugo.
• Η σοβαρή, παρατεταμένη αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια.
• Η ανεπαρκής διατροφή μπορεί να μειώσει τον αριθμό ορισμένων τύπων αιμοσφαιρίων.
• Η αναιμία αναπτύσσεται όταν υπάρχουν πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια ή πολύ λίγος σίδηρος στη διατροφή. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κόπωση, αδυναμία και δύσπνοια.
• Ο υποσιτισμός μπορεί επίσης να μειώσει τα λευκά αιμοσφαίρια που καταπολεμούν τις λοιμώξεις.
«Θεραπεία» ορθορεξίας
Το κλειδί είναι να αναγνωρίσετε ότι παρόλο που η κατανάλωση υγιεινής τροφής είναι καλή για εσάς, ο τρόπος που το κάνετε προκαλεί βλάβη. Θα πρέπει να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας στο να σκέφτεστε διαφορετικά. Εάν αισθάνεστε ότι έχετε μια ανθυγιεινή σχέση με το φαγητό, ο γιατρός σας ή ο διατροφολόγος σας μπορεί να σας προτείνει προσεκτικές συμβουλές διατροφής. Θα πρέπει να έχετε υπόψη ότι το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η κατανόηση των αρνητικών επιπτώσεων των ενεργειών σας, ούτως ώστε να μπορέσετε να αλλάξετε συμπεριφορά. Οπότε, προσπαθήστε να εντοπίσετε συνήθειες και πεποιθήσεις που σας προκαλούν άγχος και να τις αντικαταστήσετε με λιγότερο άκαμπτες σκέψεις και ενέργειες.
Πηγές
https://www.healthline.com/nutrition/orthorexia-nervosa-101
https://www.nationaleatingdisorders.org/learn/by-eating-disorder/other/orthorexia
https://www.nationaleatingdisorders.org/health-consequences
Ελεύθερη μετάφραση κειμένου: Κουραβάνας Νικόλαος
Επιμέλεια κειμένου: Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος, Msc.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου