Ο ρόλος της αυτοδιαχείρισης στην ψυχοθεραπεία

Έξι βασικοί κανόνες για αυτοδιαχείριση

Όταν το άτομο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την καθημερινότητά του μέσα από την ικανότητα της αυτορρύθμισης οδηγείται στην αυτοδιαχείριση, που είναι μια «εξώθεν» εξειδικευμένη ψυχοθεραπευτική στήριξη του ατόμου, που εμφανίζει δυσκολίες προσαρμογής. 

Στόχος της αυτοδιαχείρισης είναι να ενεργοποιηθεί το άτομο, δηλαδή να βρει στόχους και να κάνει αυτοπαρατήρηση. Πιο συγκεκριμένα, να κάνει πιο συγκεκριμένους τους στόχους και να βρει τρόπους και εναλλακτικές προσανατολισμού στο μέλλον. 

Ποιοι είναι οι βασικοί κανόνες;

1. Προσανατολισμός της σκέψης προς τη συμπεριφορά. Κατά την περιγραφή των προβλημάτων δεν αρκεί να είμαστε γενικοί και ασαφείς. Μπορεί να περιγράψουμε προβλήματα αποδίδοντάς τα σε χαρακτηριστικά προσωπικότητας ή σε αόριστους όρους, π.χ. λέμε «δεν έχω θέληση», «αισθάνομαι να με κυνηγά η μοίρα», σκέφτομαι «η ζωή μου φεύγει μέσα από τα χέρια»… Τα διαπιστώνω, τα περιγράφω, τα επισημαίνω, αλλά τι κάνω για αυτά; Επίσης, μπορεί να δίνουμε έμφαση στα αποτελέσματα μιας συμπεριφοράς, παρά στην ίδια τη συμπεριφορά. Γκρινιάζω, π.χ. «δεν έχω ελεύθερο χρόνο», «δεν είμαι επαγγελματικά επιτυχημένος».

Τι κάνουμε; Στόχος είναι όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένη περιγραφή των προβληματικών καταστάσεων και των πιθανών λύσεων. Σκοπός είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς. Φέρει παρόμοια φιλοσοφία με τη θεραπεία της πραγματικότητας, που υποστηρίζει «είμαστε σε μεγάλο ποσοστό αυτό που κάνουμε, και εάν θέλουμε να αλλάξουμε, που είμαστε, πρέπει να αλλάζουμε αυτό που κάνουμε».

2. Κατεύθυνση της σκέψης προς την επίλυση προβλημάτων. Δεν εστιάζουμε σε αρνητικά στοιχεία που οδηγούν σε σύνθεση του προβλήματος, αλλά στην επίλυση του προβλήματος προσανατολίζει τη σκέψη στη δημιουργική λήψη αποφάσεων και την απομάκρυνση από αρνητικούς μηρυκασμούς. 

3. Θετικός χαρακτήρας σκέψης. Η προσοχή είναι στραμμένη στα θετικά αποτελέσματα και στόχος είναι ο σχεδιασμός των στρατηγικών που υποβοηθούν την πρόοδο και την περαιτέρω ανάπτυξη του ατόμου. 

4. Κατάτμηση στόχων σε μικρά βήματα. Πρόκειται για χρήσιμη στρατηγική για προγράμματα ενίσχυσης και βασική αρχή για απόκτηση νέων δεξιοτήτων. Οι στόχοι είναι σαφώς καθορισμένοι και εφικτοί, ενώ έχουν μεγαλύτεροι πιθανότητα επίτευξης. 

5. Ευελιξία στη σκέψη. Απαιτείται διαρκώς νέος προσδιορισμός και καινούργιες προσαρμογές ως προς στόχους και τρόπους που οδηγούν σ’ αυτό. «Υπάρχουν πολλοί δρόμοι που οδηγούν στην επίτευξη ενός στόχου και η διακοπή της προσπάθειας για αλλαγή θεωρείται βεβιασμένη αντίδραση εάν δεν επιτύχει κανείς τον προκαθορισμένο στόχο. Ευελιξία σημαίνει να αποκτήσει ο θεραπευόμενος την ικανότητα να ξεπερνά κρίσιμες καταστάσεις όταν –απρόβλεπτα- αλλάζουν κάποιοι παράγοντες (σελ. 182). 

6. Προσανατολισμός της σκέψης στο μέλλον. Σημαντικός ο σχεδιασμός για το μέλλον, η διαμόρφωση επιδιώξεων και προσδοκιών αλλά και η γνωστική πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων για την αποτελεσματική καθοδήγηση της συμπεριφοράς. Πόσο μπορεί το άτομο να αναπαραστήσει στη φαντασία του ένα ευρύ φάσμα πιθανών αποτελεσμάτων, δηλαδή αλλαγών στη ζωή του;

Προϋποθέσεις για εφαρμογή αυτοδιαχείρισης:

• Βασική ικανότητα- ετοιμότητα για λεκτική- μη λεκτική επικοινωνία με άλλα πρόσωπα.
• Δυνατότητα για κοινωνική επαφή με θεραπευτή ή ομάδα.
• Πιθανότητα για αλλαγή- βελτίωση, δηλαδή προώθηση ατομικών δυνατοτήτων σε ικανοποιητικό επίπεδο.
•  Ελάχιστο κίνητρο για αλλαγή δραστηριοτήτων (σελ. 169-184).

Βιβλιογραφία:

Καλαντζή- Αζίζι, Α. και συν. (2002). Αυτογνωσία και Αυτοδιαχείριση. Γνωσιακή- Συμπεριφοριστική προσέγγιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.