Απελπισία, απογοήτευση, απαισιοδοξία…

Απελπισία

Η απώλεια, ο πόνος, μια χρόνια ή σοβαρή ασθένεια, η αποτυχία, τα γηρατειά και τα λάθη αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας και προκαλούν . Όλοι περνάμε στιγμές ή φάσεις που νιώθουμε απελπισία όταν βιώνουμε κινδύνους και προκλήσεις, ματαιώσεις και αβεβαιότητα, αδιέξοδα και εμπλοκές. Κύριο χαρακτηριστικό της απελπισίας είναι το αίσθημα ότι όλα έχουν τελειώσει, ότι δεν υπάρχει καμία δυνατότητα επίλυσης της κατάστασης, ότι τα πράγματα ποτέ δεν πρόκειται να καλυτερεύσουν ή να αλλάξουν. Είναι ένα συναίσθημα που οδηγεί σε κακή διάθεση και μπροστά μας υπάρχει μόνο ένα τεράστιο μαύρο τοίχος που δεν μπορούμε να περάσουμε. Από εμάς τους ίδιους εξαρτάται να περιορίσουμε το βάθος και την έκταση του πόνου και να βοηθήσουμε τον εαυτό μας, ώστε να ξαναβρεί ψυχικά αποθέματα, ώστε να αντλήσει δύναμη για προσπάθεια.

Η απελπισία είναι πιο έντονη στα γηρατειά καθώς υπάρχει μια συσσώρευση ματαιώσεων και απογοητεύσεων που προέρχονται από όλη τη ζωή του ατόμου. Τα προβλήματα του παρόντος μας θυμίζουν δυσκολίες και προβλήματα του παρελθόντος. Το ηλικιωμένο άτομο κουβαλά αναμνήσεις οδυνηρών γεγονότων, καταστάσεων και σχέσεων, ενώ όσα το βασανίζουν τόσο από το παρελθόν όσο και από το παρόν το κάνουν να νιώθει ανυπεράσπιστο και να βλέπει μπροστά του ένα αδιέξοδο. Η απελπισία γίνεται πιο έντονη όταν το άτομο νιώθει ανίκανο να μπορέσει να ανταπεξέλθει σε άμεσα προβλήματα καθώς μεγαλώνει και οι δυνάμεις του το εγκαταλείπουν. 

Σε όποια ηλικία κι αν βρισκόμαστε και όποιος κι αν είναι ο λόγος που βιώνουμε απελπισία θα πρέπει να σκεφτούμε ότι εμείς οι ίδιοι μπορούν να βοηθήσουμε τον εαυτό μας ώστε να ανακτήσουμε τον έλεγχο, την ενεργητικότητα και τις ικανότητες που εξακολουθούμε να διαθέτουμε.  Όταν νιώθουμε την απελπισία να μας κατακλύζει θα πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους να βγούμε από αυτή την κατάσταση, να απαλλαχθούμε από αυτό το συναίσθημα. Είναι σημαντικό να προσπαθούμε να περάσουμε χρόνο βγαίνοντας με φίλους, βρίσκοντας τρόπους ψυχαγωγίας και περνώντας ευχάριστα το χρόνο καθώς και δίνοντας περισσότερη φροντίδα και προσοχή στον εαυτό μας. Όταν βιώνουμε μια κατάσταση απελπισίας δεν χρειάζεται να κρατάμε μέσα μας τα συναισθήματά μας, μπορούμε να κλάψουμε και να θυμώσουμε, ενώ μπορούμε να ζητήσουμε και βοήθεια από φίλους ή ειδικούς ώστε να ξεπεράσουμε την κατάσταση που βιώνουμε. 

Όταν έχουμε δίπλα μας κάποιο άτομο που βιώνει έντονη απελπισία χρειάζεται ενθάρρυνση ώστε να αποκτήσει τον έλεγχο της ζωής του και να κινητοποιηθεί, αλλά και να το ακούσουμε προσεκτικά, όταν περιγράφει τις πιθανές λύσεις και τους φόβους που νιώθει. Όταν ακούμε και λέμε τη γνώμη μας, μπορεί να βοηθήσουμε τον άλλο να συνειδητοποιήσει την κατάσταση και τη δυνατότητα ύπαρξης λύσεων.

Απογοήτευση

Πρόκειται για το συναίσθημα της δυσαρέσκειας που ακολουθεί μια αποτυχία των προσδοκιών μας ή της ελπίδας μας να τα καταφέρουμε. Η λύπη και η απογοήτευση είναι συναισθήματα που μπορεί να βιώσει το άτομο ως απάντηση απέναντι σε μια δυσμενή έκβαση μιας απόφασης. Αποφάσεις ή επιλογές που δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα δημιουργούν στο άτομο συναισθήματα απογοήτευσης και λύπης. Η απογοήτευση είναι ένα αρκετά σιωπηλό συναίσθημα. Δεν μας επιτρέπει να ξεσπάσουμε εύκολα. Συνήθως, μας κάνει να κλεινόμαστε στον εαυτό μας, να τον αμφισβητούμε, να αμφισβητούμε τις επιλογές μας και όσα έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα. 

Σημαντικό ρόλο παίζει η σημασία που δίνουμε στις απογοητεύσεις που βιώνουμε, αλλά και ο τρόπος που τις επεξεργαζόμαστε και τις αναλύουμε. Επίσης, αυτό εξαρτάται από τις προσδοκίες που έχουμε από τον εαυτό μας, από τους άλλους, από καταστάσεις και σχέσεις. Πολλές φορές θεωρούμε ότι ξέρουμε καλά κάποιους ανθρώπους ή ότι μπορούμε να προβλέψουμε καταστάσεις και συμπεριφορές, με αποτέλεσμα όταν συμβαίνει το αντίθετο από αυτό που περιμένουμε, τότε η απογοήτευση είναι έντονη. 

Η χειρότερη απογοήτευση είναι αυτή που νιώθουμε για τον εαυτό μας. Οι πιο έντονες απογοητεύσεις προέρχονται από εμάς τους ίδιους. Μπορεί κάποιες φορές να αναζητούμε εξωτερικές πηγές για να αποδώσουμε την απογοήτευση που νιώθουμε, ωστόσο, σχεδόν πάντα πηγάζει από κάτι εσωτερικό, καθώς εμείς νιώθουμε έτσι για μια κατάσταση, για ένα γεγονός, για την έκβαση ενός συμβάντος. Πρόκειται για μια συναισθηματική αντίδραση που εξαρτάται από τις προσδοκίες που εμείς οι ίδιοι έχουμε δημιουργήσει. 

Απογοήτευση νιώθουμε μετά από μια αποτυχία, όταν νιώθουμε ότι δεν ικανοποιήθηκαν οι προσδοκίες μας. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς προσδοκίες, χωρίς να θέτουμε στόχους και να κάνουμε όνειρα, όμως η μη ικανοποίηση όλων αυτών ή η αποτυχία των προσδοκιών μας, μας οδηγεί στην απογοήτευση. Το σημαντικό είναι να μπορούμε να βιώσουμε και να ξεπεράσουμε μια απογοήτευση χωρίς να φτάσουμε στα όρια της απελπισίας, ώστε να θέσουμε ξανά νέους στόχους. Η απογοήτευση δεν θα πρέπει να μας κυριεύσει και να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για μελλοντικές προσδοκίες και επιτυχίες. Μεγαλώνοντας μαθαίνουμε ότι οι απογοητεύσεις είναι μέρος της ζωής μας και συμβάλλουν στην ωρίμανσή μας. Μπορούμε να διδαχθούμε, να μάθουμε, να βρούμε αποτελεσματικούς τρόπους ώστε την επόμενη φορά να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας.

Απαισιοδοξία

Η απαισιοδοξία είναι ένα ακόμη αρνητικό συναίσθημα, το οποίο αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό στη ζωή κάποιων ατόμων. Η απαισιοδοξία μπορεί να είναι αποτέλεσμα παραγόντων που βιώνει το άτομο ή μπορεί να αποτελεί στοιχείο στο χαρακτήρα και τον τρόπο ζωής του ατόμου. Οι απαισιόδοξοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη ζωή τους με μια αίσθηση ματαιότητας, ενώ βλέπουν τον κόσμο με ισχυρές δόσεις κυνισμού και αρνητισμού. 

Όταν η απαισιοδοξία αποτελεί ένα διάχυτο συναίσθημα, το άτομο συνήθως υιοθετεί μια απαισιόδοξη στάση απέναντι στον τρόπο αντιμετώπισης της ζωής. Η απαισιοδοξία συχνά οδηγεί το άτομο στην παραίτηση και την απογοήτευση, ενώ μπορεί να βιώνει άγχος, ανησυχία και έντονη ανασφάλεια. Το απαισιόδοξο άτομο συχνά είναι διστακτικό, απορεί για την πορεία της ζωής του και έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η απαισιοδοξία έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την εσωστρέφεια, αλλά και με τη συναισθηματική ισορροπία. Ακόμη, τα άτομα που νιώθουν απαισιοδοξία συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους, ενώ οι αρνητικές ερμηνείες που κάνουν επηρεάζουν αρνητικά και την προσδοκία τους να έχουν έλεγχο πάνω σε μελλοντικά γεγονότα, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν συναισθήματα και συμπεριφορές (Mahasneh et al., 2013).  Γενικότερα, θεωρείται ότι η απαισιοδοξία συνοδεύεται από άλλα αρνητικά συναισθήματα, όπως νευρικότητα, ενοχή, ντροπή, απογοήτευση και κατάθλιψη. 

Η απαισιοδοξία έχει και τη θετική πλευρά, καθώς οι απαισιόδοξοι σκέφτονται πιο κριτικά, καθώς παραμένουν περισσότερο κοντά στην πραγματικότητα παρατηρώντας τις εναλλακτικές πιθανές εκβάσεις μιας κατάστασης, ενώ οι αισιόδοξοι είναι περισσότερο ονειροπόλοι και ιδεαλιστές. Επίσης, οι απαισιόδοξοι θεωρείται ότι βλέπουν τα πράγματα με μεγαλύτερη ακρίβεια και έχουν αυξημένα επίπεδα αντίληψης επικείμενων κινδύνων και ευαισθητοποίησης για πιθανά προβλήματα αναζητώντας λύσεις.

Βιβλιογραφία

Mahasneh, A.M., Al- Zoubi, Z.H., & Batayeneh, O.T. (2013). The relationship between optimism- pessimism and personality traits among students in the Hashemite University. International Education Studies, 6 (8), 71-82.