Παιδική κακοποίηση

Με αφορμή την 19η Νοεμβρίου- Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Κακοποίησης- ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο στην παιδική κακοποίηση και κυρίως στη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών.

 

Τα βιώματα της παιδικής ηλικίας παίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχική κατάσταση του ατόμου, ωθώντας στη διαμόρφωση μιας θετικής ή αρνητικής στάσης του απέναντι στον κόσμο και στο περιβάλλον του και αποτελώντας τη βάση για δόμηση μιας ομαλής κοινωνικής προσαρμογής. Η παιδική κακοποίηση, με όποια μορφή και αν εκδηλωθεί, έχει σημαντικές συνέπειες στην ψυχοσωματική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου.

Το φαινόμενο της κακοποίησης και της παραμέλησης εκδηλώνεται με διάφορες μορφές και είναι άμεσα συνδεδεμένο με πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες, ενώ εξαρτάται από τα πρότυπα μέσα από τα οποία η κάθε κοινωνία επιβάλλει στους γονείς τους τρόπους σχετικά με την ανατροφή, την πειθαρχία και τη συμπεριφορά των παιδιών. Ιδιαίτερα σημαντική έμφαση θα πρέπει να δοθεί στις επιπτώσεις που έχει η κακοποίηση στον εσωτερικό κόσμο και στον ψυχισμό των παιδιών. Το εσωτερικό τραύμα παραμένει στα παιδιά που κακοποιούνται για πολύ καιρό ακόμα και όταν οι εξωτερικές πληγές έχουν θεραπευτεί. Το επαναλαμβανόμενο τραύμα της κακοποίησης που βιώνει το παιδί διαβρώνει την προσωπικότητά του.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η παιδική κακοποίηση ορίζεται ως:
«Όλες οι μορφές σωματικής, συναισθηματικής, σεξουαλικής κακοποίησης, παραμέλησης ή αμελούς διαπαιδαγώγησης ή εμπορικής ή άλλης εκμετάλλευσης, που γίνονται στα πλαίσια κάποιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης ή δύναμης με το παιδί, με αποτέλεσμα την πραγματική ή δυνητική βλάβη στην υγεία του παιδιού, στην επιβίωση, στην ανάπτυξη ή στην αξιοπρέπειά του» .

Σε παγκόσμιο επίπεδο η κακοποίηση των παιδιών με βάση τη Unicef (2003) προκαλεί κάθε χρόνο 3.500 θανάτους στις αναπτυγμένες χώρες, όσον αφορά παιδιά κάτω των 15 ετών. Η Ελλάδα βρίσκεται στις χώρες που συγκεντρώνουν τα χαμηλότερα ποσοστά θανάτων παιδιών λόγω κακοποίησης σε σύγκριση με άλλες χώρες που συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Πορτογαλία και το Μεξικό.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα στατιστικά δεδομένα για τη σωματική παιδική κακοποίηση αλλά και για τη σεξουαλική παιδική κακοποίηση στην Ελλάδα δεν είναι ανησυχητικά. Η παιδική σεξουαλική κακοποίηση είναι ένα φαινόμενο που πολύ συχνά δεν αποκαλύπτεται. Αντίθετα, πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη μυστικότητα, καθώς τα παιδιά που κακοποιούνται δεν θα μιλήσουν ποτέ σε κανέναν για αυτή την κατάσταση κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, κυρίως εξαιτίας του φόβου που τους δημιουργεί ο θύτης αλλά και της ντροπής που νιώθουν τα παιδιά.

Στην ελληνική κοινωνία η οποία οφείλει να ασχοληθεί ενεργά με το πρόβλημα της σεξουαλικής κακοποίησης, η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών αποτελεί μία πραγματικότητα, ένα φαινόμενο που υπάρχει και θα πρέπει να ευαισθητοποιεί όλα τα άτομα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί κυρίως μέσα από την γνώση της κατάστασης, των παραγόντων που την προκαλούν, καθώς και των επιπτώσεων που έχει στα παιδιά όχι μόνο κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας αλλά σε όλη τους τη ζωή. Τα παιδιά μεγαλώνοντας κουβαλάνε αυτό το τραύμα που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις τους και την κοινωνικο- συναισθηματική ανάπτυξή τους. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα που κάθε διερεύνησή του μπορεί να προσφέρει ένα ακόμη στοιχείο στην ευαισθητοποίηση και στην ενημέρωση όλων σχετικά με αυτό.

Το παιδί όταν είναι θύμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης παρουσιάζει ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία στη συμπεριφορά του τα οποία αποτελούν ενδεικτικά σημεία για την κατάσταση που βιώνει. Το παιδί συνήθως αρχίζει να αποφεύγει να μένει μόνο του με κάποιο συγκεκριμένο μέλος της οικογένειας, όταν η σεξουαλική εκμετάλλευση προέρχεται από μέλος της οικογένειας, παρουσιάζει αναπάντεχο και αδικαιολόγητο φόβο για κάποιο ενήλικα ή δισταγμό για την ανάπτυξη μιας φιλικής συμπεριφοράς, εμφανίζεται προσκολλημένο σε κάποιο πρόσωπο, προσπαθεί να μιλήσει για αυτό που βιώνει άλλα έμμεσα, αρχίζει να παρουσιάζει επιθετικές συμπεριφορές ή προβλήματα ύπνου ή ενούρησης, αρνείται να πάει στο σχολείο ή είναι αφηρημένο ή έχει μειωμένες επιδόσεις στο σχολείο. Επίσης, παρουσιάζει πρώιμη σεξουαλικότητα και χρησιμοποιεί έντονα στη γλώσσα του σεξουαλικό περιεχόμενο και σεξουαλικές πληροφορίες, ενώ μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης και εσωστρέφειας ή αναφέρει ότι έχει σωματικές ενοχλήσεις που δεν έχουν ιατρική εξήγηση (Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια, 2009).

Το παιδί συνήθως δεν φέρει ορατές σωματικές κακώσεις εξαιτίας της σεξουαλικής του κακοποίησης, για αυτό είναι απαραίτητο να γίνει άμεση και βαθιά παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού. Το παιδί παρουσιάζεται συνήθως θλιμμένο και απομονωμένο, με έντονα προβληματική συμπεριφορά, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων και ομαλής σεξουαλικής ζωής (Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια, 2009).
Είναι σημαντικό είτε μας αφορά άμεσα είτε όχι να είμαστε ευαισθητοποιημένοι σε τέτοιου είδους θέματα και να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις. Η κακοποίηση ενός παιδιού, δεν αφορά μόνο την οικογένειά του, μας αφορά όλους… Τα παιδιά δεν μπορούν να υπερασπιστούν μόνα τους τον εαυτό τους, περιμένουν από όλους εμάς να βρούμε τρόπους δράσεις είτε σε επίπεδο πρόληψης είτε σε επίπεδο παρέμβασης.

Παπαδοπούλου Ελένη- Ψυχολόγος