Η παγίδα της εξάρτησης

Η εξάρτηση από τους άλλους:

Γιατί κάποια άτομα έχουν την τάση διαρκώς να κάνουν σχέσεις εξάρτησης; Πώς μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και να σταματήσουν να νιώθουν ανεπαρκή;

Η  παγίδα  της  εξάρτησης

                          «Δεν  μπορώ  να  καταφέρω  τίποτα  μόνος  μου»

Μήπως  νιώθουμε  σαν  παιδί  κάθε  φορά  που  πρέπει  να  αντιμετωπίσουμε  τις  ευθύνες  της  καθημερινής  ζωής;  Μήπως  νιώθουμε  ότι  δεν  μπορούμε  μόνοι  μας  να  αντιμετωπίσουμε  τίποτα,  ούτε  καν  την  πραγματικότητα  που  μας  περιβάλλει;  Τι  μας  συμβαίνει;  Τι  φταίει;

Πόσο  δύσκολα  μπορούμε  να  σταθούμε  στα  πόδια  μας,  να  πάρουμε  αποφάσεις  για  τον  εαυτό  μας,  να  αναλάβουμε  τις  ευθύνες  για  τη  ζωή  μας;  Πάντα  υπάρχει  κάποιος  να  μας  καθοδηγεί  ή  πάντα  εμείς  είμαστε  αυτοί  που  ψάχνουμε  κάποιον  για  να  μας  καθοδηγεί;  Και  τελικά  ποιος  φταίει;  Ο  άλλος  που  κατευθύνει  τη  ζωή  μας  ή  εμείς  που  του  επιτρέπουμε  αυτό;

Η  ανικανότητα  που  νιώθει  το  άτομο  να  κάνει  οτιδήποτε  μόνο  του,  ένα  αίσθημα  έλλειψης  και  ανεπάρκειας  που  μπορεί  να  βιώνει  ενδέχεται  να  οφείλεται  στις  τάσεις  εξάρτησης  που  έχει.  Η  εξάρτηση  συνδέεται  τόσο  με  ένα  προσωπικό  αίσθημα  ανικανότητας  και  ανεπάρκειας  (Δεν  μπορώ  να  το  χειριστώ.  Δυσκολεύομαι  να  το  αντιμετωπίσω.  Θα  αποτύχω)  όσο  και  με  το  φόβο  της  εγκατάλειψης  (φόβος  ότι  θα  χάσω  τους  ανθρώπους  από  τους  οποίους  εξαρτώμαι  περισσότερο-  Τι  θα  κάνω  χωρίς  αυτόν;  Πως  θα  τα  καταφέρω  μόνος  μου;).  Όλες  αυτές  οι  σκέψεις  συνήθως  συνδέονται  με  ένα  αίσθημα  απόγνωσης  και  πανικού.  Το  άτομο  εστιάζει  περισσότερο  στις  σκέψεις  ότι  δεν  μπορεί  τίποτα  να  κάνει  μόνο  του  και  ότι  θα  πρέπει  να  έχει  κάποιον  να  τα  κάνει  για  το  ίδιο,  παρά  προχωρά  στη  δράση.  Και  όσο  δεν  δοκιμάζει  τόσο  περισσότερο  επιβεβαιώνει  τις  σκέψεις  του.  

Το  άτομο  ουσιαστικά  δεν  εμπιστεύεται  τον  εαυτό  του,  δεν  πιστεύει  πως  μπορεί  να  πάρει  σωστές  αποφάσεις  και  να  έχει  σωστή  κρίση.  Αναποφασιστικότητα  είναι  ένα  από  τα  βασικά  χαρακτηριστικά  των  ατόμων  που  έχουν  τάσεις  εξάρτησης  από  κάποιο  ή  κάποια  άτομα.  Συνήθως,  όταν  θέλουν  να  πάρουν  μία  απόφαση  ζητούν  συμβουλές  από  το  περιβάλλον,  αλλάζουν  γνώμη  πολλές  φορές  και  ζητούν  διαρκώς  από  τους  άλλους  να  τους  επιβεβαιώσουν  ότι  η  απόφασή  τους  είναι  η  καλύτερη  ή  η  πιο  σωστή.  Ακόμη,  μπορεί  να  θέλουν  να  πάρουν  μία  απόφαση  μετά  από  τις  υποδείξεις  ενός  συγκεκριμένου  ατόμου,  που  είναι  της  εμπιστοσύνης  τους.  Ένα  ακόμη  χαρακτηριστικό  της  εξάρτησης  είναι  η  έλλειψη  αλλαγών,  που  δεν  αρέσει  καθόλου  στο  εξαρτημένο  άνθρωπο,  ο  οποίος  προτιμά  τα  πράγματα  να  παραμένουν  πάντα  ίδια.    

Η  ανικανότητα  και  η  ανεπάρκεια  που  νιώθει  το  εξαρτημένο  άτομο  βρίσκεται  περισσότερο  στη  σφαίρα  του  φανταστικού  παρά  του  πραγματικού.  Ωστόσο,  ο  εξαρτημένος  άνθρωπος  που  ποτέ  στη  ζωή  του  δεν  κάνει  τίποτα  μόνος  του,  μπορεί  λόγω  της  συστηματικής  αποφυγής  των  υποχρεώσεων  του  να  γίνει  ανεπαρκής  σε  κάποια  πράγματα  μέσα  στην  καθημερινότητά  του.  Οι  αμφιβολίες  του  για  τις  ικανότητές  του  είναι  περισσότερο  πλασματικές  παρά  πραγματικές.  Ο  τρόπος  που  συνήθως  το  εξαρτημένο  άτομο  επιλέγει  για  να  αντιμετωπίσει  καταστάσεις  μόνο  του  είναι  η  αποφυγή.  Αποφεύγει  δραστηριότητες  που  θεωρεί  δύσκολες  και  πρέπει  να  τις  κάνει  μόνο  του,  ενώ  η  αποφυγή  είναι  συστηματική.  Με  την  αποφυγή  όμως  επιβεβαιώνει  ακόμη  περισσότερο  τις  σκέψεις  του  ότι  δεν  μπορεί  να  κάνει  τίποτα  μόνο  του.

Οι  εξαρτημένοι  άνθρωποι  είναι  πιο  επιρρεπείς  σε  καταστάσεις  κακομεταχείρισης,  καταπίεσης,  εκμετάλλευσης  ή  υποχώρησης  και  τελικά  νιώθουν  συναισθηματικά  στερημένοι,  ενώ  πρωτεύων  στόχος  είναι  η  διατήρηση  της  εξάρτησης.  Κάνουν  σχεδόν  τα  πάντα  για  να  κρατήσουν  τους  άλλους  κοντά  τους.  Αυτό  όμως  έχει  ως  αποτέλεσμα  να  έχουν  ένα  δευτερεύοντα  ρόλο  στη  ζωή  τους,  που  οι  ίδιοι  δέχτηκαν  να  πάρουν.  Αυτή  η  κατάσταση  όμως  τους  δημιουργεί  θυμό,  που  αφορά  τους  ίδιους  τους  ανθρώπους  που  βρίσκονται  στην  ‘υπηρεσία’  του  εξαρτημένου  ατόμου.  Ο  θυμός  αυτός  τις  περισσότερες  φορές  δεν  εκδηλώνεται  από  τους  εξαρτημένους  ανθρώπους  γιατί  φοβούνται  μήπως  χάσουν  τους  άλλους.  Και  η  κατάληξη  ποια  είναι;  Το  άτομο  τελικά  νιώθει  φυλακισμένο  στο  ίδιο  του  τον  εξαρτημένο  ρόλο.  

Η  εξάρτηση  που  μας  χαρακτηρίζει  μπορεί  να  οφείλεται  στη  συμπεριφορά  των  γονιών  μας.  Μήπως  ήταν  υπερπροστατευτικοί  ή  μήπως  ήταν  αδιάφοροι;  Οι  υπερπροστατευτικοί  γονείς  κάνουν  τα  παιδιά  τους  εξαρτημένα  από  τους  ίδιους,  ενώ  επιδοκιμάζουν  διαρκώς  την  εξαρτημένη  συμπεριφορά  τους,  ενώ  οι  γονείς  που  δεν  φροντίζουν  τα  παιδιά  και  αδιαφορούν  για  τις  ανάγκες  τους  με  αποτέλεσμα  τα  παιδιά  να  μαθαίνουν  να  ζουν  μόνα  τους,  δίνουν  την  εντύπωση  ότι  είναι  αυτόνομα,  αλλά  έχουν  έντονες  ανάγκες  εξάρτησης.  Γεννιόμαστε  απόλυα  εξαρτημένοι  από  τους  γονείς  μας,  αλλά  σταδιακά  κατακτούμε  την  ανεξαρτησία.  Τι  χρειάζεται;  Να  δημιουργήσουμε  μια  σταθερή  βάση  και  σταδιακά  να  απομακρυνθούμε  από  τη  βάση  αυτή  για  να  κατακτήσουμε  την  αυτονομία  μας.

Το  άτομο  για  να  σταματήσει  να  κάνει  σχέσεις  εξάρτησης  και  για  να  νιώσει  ελεύθερο  και  δυνατό  θα  πρέπει  να  αναγνωρίσει  την  εξάρτηση,  να  εντοπίσει  τα  αίτια  της  εξάρτησης  και  σταδιακά  να  προσπαθεί  να  δοκιμάσει  νέα  πράγματα,  να  αναλάβει  νέες  υποχρεώσεις  και  να  αρχίσει  να  δει  ότι  τα  καταφέρνει  και  ότι  μπορεί  να  αναλάβει  νέες  προκλήσεις  και  ευθύνες  κάθε  φορά  που  έχει  κατακτήσει  τον  στόχο  που  έχει  θέσει.

Παπαδοπούλου  Ελένη-  Ψυχολόγος, MSc

Βιβλιογραφία:

«Ανακαλύπτοντας ξανά τη ζωή σας» των Young, J.E. και Klosko, J.S. (2011)- Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.