Το φαινόμενο Ben Franklin

Δικαιολογώντας τις πράξεις ευγένειας…

 

Τι συμβαίνει όταν κάνετε μια χάρη σε κάποιον; Τι συμβαίνει όταν με λεπτό τρόπο παρακινείστε να κάνετε μια χάρη σε ένα άτομο που δε συμπαθείτε πολύ;

Πρόκειται για ένα παράδειγμα συμπεριφοράς αντίθετης προς τις στάσεις, επειδή ενεργείτε με έναν τρόπο (βοηθώντας κάποιον) που είναι αντίθετος με τις πεποιθήσεις σας (δεν συμπαθείτε το άτομο που βοηθάτε). Ως αποτέλεσμα θα συμπαθήσετε αυτό το άτομο περισσότερο ή λιγότερο; Η θεωρία της ασυμφωνίας προβλέπει ότι θα συμπαθήσετε αυτό το άτομο περισσότερο, αφού του κάνετε τη χάρη.

Ο Ben Franklin πρότεινε να ζητήσετε από ένα άτομο που δεν συμπαθείτε μια χάρη για να δείτε την καλή του πλευρά. O Βενιαμίν Φραγκλίνος (Ben Franklin) γεννήθηκε το 1706 και πέθανε το 1790 και ήταν ένας από τους εθνοπατέρες των ΗΠΑ. Ήταν συγγραφέας, πολιτικός, επιστήμονας, εφευρέτης, στρατιωτικός, τυπογράφος και διπλωμάτης. Ήταν μια σημαντική φιγούρα του Διαφωτισμού και της ιστορίας της φυσικής.

Σύμφωνα με τη θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας, οι άνθρωποι αλλάζουν τη στάση ή τη συμπεριφορά τους για να επιλύσουν εντάσεις ή ασυμφωνία ανάμεσα στις σκέψεις, τις πεποιθήσεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις. Η ασυμφωνία ανάμεσα στην αρνητική στάση του ατόμου απέναντι στο άλλο άτομο και στη γνώση ότι έκανε χάρη σε αυτό το άτομο. Αφού έχουμε, δηλαδή, κάνει μια χάρη σε κάποιον, σκεφτόμαστε ότι δεν γίνεται να μην τον συμπαθούμε, καθώς τότε νιώθουμε γνωστική ασυμφωνία. Ποιος θα έκανε χάρη σε κάποιον που αντιπαθεί; Αφού, λοιπόν, κάναμε χάρη σε κάποιον που αντιπαθούμε, μάλλον δεν τον αντιπαθούμε και τόσο. Έτσι, πείθουμε τον εαυτό μας να αρχίσουμε να τον βλέπουμε με μια πιο συμπαθητική ματιά και την επόμενη φορά να δεχτούμε να του κάνουμε και πάλι χάρη. 

Πρόκειται για μια γνωστική μεροληψία, που κάνει τους ανθρώπους να συμπαθήσουν κάποιον αφού πρώτα του κάνουν μια χάρη. Ο Φραγκλίνος πρότεινε το συγκεκριμένο φαινόμενο ως ένα χρήσιμο εργαλείο όταν το άτομο αλληλεπιδρά με άλλους και θα πρέπει να εντοπίζει τέτοιου είδους συμπεριφορές, που οι άλλοι μπορεί να χρησιμοποιήσουν.

Το φαινόμενο Ben Franklin ξεκινά στην πρώιμη προσχολική ηλικία. Σε μια μελέτη με παιδιά ηλικίας 4 ετών, ζήτησαν από ορισμένα παιδιά να δώσουν μερικά από τα παιχνιδιάρικα αυτοκόλλητά τους σε μια μαριονέτα σκυλάκι που είναι «λυπημένη» σήμερα, άλλα είχαν μια επιλογή για το πόσα να μοιραστούν με τη μαριονέτα σκυλάκι. Τα παιδιά που είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν να είναι γενναιόδωρα με το λυπημένο σκυλάκι, μοιράστηκαν περισσότερα αργότερα με μια νέα μαριονέτα με την ονομασία Ellie, σε σύγκριση με τα παιδιά που είχαν την οδηγία να τα μοιραστούν. Μόλις τα παιδιά έβλεπαν τους εαυτούς τους ως γενναιόδωρα παιδιά, συνέχιζαν να συμπεριφέρονται γενναιόδωρα. Μπορούμε να δούμε πώς η βοήθεια σε άλλους μπορεί να αλλάξει την κατανόησή μας για τον εαυτό μας και τις στάσεις μας. Αλλά τι γίνεται εάν βλάψετε κάποιο άλλο άτομο; Τι μπορεί να συμβεί τότε με τα αισθήματά σας;

Πηγές:

Aronson, E. et al. (2020). Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα: Τζιόλας.

https://effectiviology.com/benjamin-franklin-effect/.

 

Κουραβάνας Νικόλαος & Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.