Κινηματογραφοθεραπεία

Οι ταινίες, η προβολή και η συζήτηση σχετικά με αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπευτικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Το κοινό στοιχείο ανάμεσα στην ψυχοθεραπεία και τον κινηματογράφο είναι η βαθιά και έντονη επίδραση που άσκησαν στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα γύρω μας και τον εαυτό μας. 

Ένα βασικό ερώτημα είναι ποιες είναι οι ευεργετικές και οι βλαβερές συνέπειες των τρόπων με τους οποίους οι ψυχοθεραπευτές και οι ασθενείς απεικονίζονται σε ταινίες και τηλεοπτικά προγράμματα; Τι ψυχολογικές λειτουργίες δημιουργούνται μέσα από την παρακολούθηση μιας ταινίας από τον ασθενή; Μπορεί κάποιες ταινίες που απεικονίζουν θετικές και αισιόδοξες πτυχές του ατόμου να αποτελέσουν έμπνευση για αλλαγή στη ζωή του ατόμου;

Τις περισσότερες από τις ταινίες που παρακολουθούμε τις ξεχνάμε γρήγορα. Ωστόσο, υπάρχουν ταινίες ή στιγμιότυπα από ταινίες (σκηνές ταινιών) ή χαρακτήρες ταινιών που δεν μπορούμε να ξεχάσουμε ή έχουμε ταυτιστεί και θέλουμε να θυμόμαστε. Πολύ συχνά, σκέψεις, συναισθήματα, αναμνήσεις και φαντασιώσεις του θεραπευόμενου μπορεί να προέρχονται από μια ταινία που είδε κάποια στιγμή στη ζωή του. Μέσα από ερωτήσεις που αφορούν ταινίες, στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας, μπορούν να προβληθούν οι πολιτιστικές επιρροές που διαμόρφωσαν την αίσθηση του εαυτού και των αξιών. Τέτοιου είδους ερωτήσεις είναι οι εξής: «Ποιοι ήταν οι ήρωες ή οι ηρωίδες της παιδικής σας ηλικίας;», «Ποια χαρακτηριστικά μοιράζονταν; Τι θα θέλατε να μιμηθείτε και να ταυτιστείτε μαζί τους;», «Σε ποιες ταινίες οι χαρακτήρες σου έδωσαν εικόνες για το ποιος ήλπιζες να γίνεις ή φοβόσουν να γίνεις;» και «Ήταν οι αρχικές σου προσδοκίες για το πώς λειτουργεί η θεραπεία επηρεασμένες από μια ταινία ή ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα;».

 

Στο πλαίσιο της κινηματογραφοθεραπείας, επιλέγονται ταινίες που προτείνονται στους θεραπευόμενους ώστε να συζητηθούν στη συνέχεια και να αποτελέσουν μέσο για την πραγματοποίηση συγκεκριμένων θεραπευτικών στόχων. Πρωταρχικός στόχος των θεραπευτών που συνδέονται με τη θετική ψυχολογία είναι η προώθηση των δυνατών χαρακτήρων και των αρετών, δίνοντας έμφαση στην ανθεκτικότητα, που είναι μια δύναμη του χαρακτήρα που ενισχύει την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει σωματικά και ψυχολογικά γεγονότα που υπονομεύουν την αίσθηση της ασφάλειας και της προστασίας. Μια σημαντική πτυχή της ανθεκτικότητας είναι πώς θα καταφέρει το άτομο να ξεπεράσει τις αντιξοότητες και το άγχος και να νιώσει ασφάλεια και ηρεμία. Η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία, όπου τα μέλη των οικογενειών αντιμετωπίζουν οικονομικές κρίσεις, αποτυχίες, απογοητεύσεις και σοβαρές ασθένειες.

Για παράδειγμα η προβολή και η συζήτηση ταινιών, όπως η ταινία “Little Miss Sunshine” (2006), μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πρακτική της συστηματικής οικογενειακής θεραπείας, καθώς απεικονίζει με αίσθηση του χιούμορ, μια οικογένεια που παραμένει ήρεμη και επιμένει σε πολλαπλές κρίσεις και αναποδιές. Το γέλιο, η αίσθηση του ανόητου και του ανάλαφρου οδηγούν το άτομο σε μείωση των ανεπιθύμητων και επώδυνων συναισθημάτων, όπως κατάθλιψη και άγχος ή ενθάρρυνση των θεραπευόμενων να προσέξουν και να απολαύσουν τα θετικά συναισθήματα.

 

Geller, J.D. (2020), Introduction: Psychotherapy through the lens of cinema. Journal of Clinical Psychology, 76, 1423-1437.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.