Το νόημα της ζωής…

 Από την οπτική της θετικής ψυχολογίας

 

Το νόημα της ζωής αποτελεί ένα σημαντικό θέμα, που συνδέεται με την ψυχική κατάσταση του ατόμου. Υπάρχουν άτομα που έχουν χάσει το νόημα της ζωής και εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα ψυχοπαθολογίας, όπως κατάθλιψη, έντονο άγχος και άλλα προβλήματα στην ψυχική ή σωματική τους υγεία. Ωστόσο, η αντίληψη για το νόημα της ζωής κατασκευάζεται υποκειμενικά και βρίσκεται διαρκώς σε μια κατάσταση μεταβολής, με βάση τις εμπειρίες και τα βιώματα του ατόμου. 

 

Η  ενασχόληση με το νόημα της ζωής έχει τις ρίζες του στην υπαρξιακή προσέγγιση και τους υπαρξιακούς φιλοσόφους αλλά και στην υπαρξιακή ψυχολογία. Ένα από τα βασικά ονόματα είναι ο Αυστριακός Ψυχίατρος Βίκτωρ Φρανκλ. Ο Φρανκλ επινόησε τη Λογοθεραπεία, ένα είδος ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης, που υποστηρίζει ότι «το άτομο ανακαλύπτοντας τον ‘λόγο’, δηλαδή τον στόχο και το όραμα που υπάρχει στη ζωή του, μπορεί να ξεπεράσει τα πιθανά αισθήματα κενότητας και απελπισίας που το οδήγησαν στη θεραπεία. Η Λογοθεραπεία υποστηρίζει πως το νόημα ζωής προϋπάρχει για κάθε άνθρωπο, ο οποίος καλείται να το ανακαλύψει» (σελ. 166). Σε αντίθεση με τον Φρανκλ, ο Γιάλομ υποστηρίζει ότι το ίδιο το άτομο θα πρέπει να κατασκευάσει το νόημα της ζωής για τον ίδιο του τον εαυτό και δε θα στηριχθεί σε προκατασκευασμένα  και ήδη υπάρχοντα νοήματα.

Η αναζήτηση μιας ζωής με νόημα στηρίζεται σε ορισμένες βασικές ανάγκες του ατόμου για νοηματοδότηση. «Συγκεκριμένα, αναδύεται η ανάγκη του ατόμου για σκοπό και για στόχους με κατεύθυνση προς το μέλλον, καθώς και η ανάγκη του ατόμου για αξίες και με την αίσθηση πως οι πράξεις του προάγουν τη ζωή και το κοινό καλό. Το νόημα σχετίζεται, παράλληλα, με την αίσθηση αποτελεσματικότητας, δηλαδή την αίσθηση πώς οι πράξεις στις οποίες προβαίνει το άτομο μπορούν να επιφέρουν αλλαγές στη ζωή του και το καθιστούν ικανό να ασκήσει κάποιον έλεγχο στο περιβάλλον του. Συνδέεται, τέλος, με την αίσθηση προσωπικής αξίας, όπως για παράδειγμα όταν το άτομο ανήκει σε μια ομάδα στην οποία νιώθει ότι είναι χρήσιμο, καθώς και όταν εργάζεται για το καλό του κοινωνικού συνόλου, του περιβάλλοντος ή της οικογένειας» (σελ. 167).

Οι στόχοι που διαμορφώνουν τα άτομα είναι σημαντικοί καθώς συμβάλλουν στη νοηματοδότηση της ζωής εξασφαλίζοντας μια ικανοποιητική ζωή. Όταν μιλάμε για το νόημα της ζωής αναφερόμαστε σε επιθυμίες, όνειρα για το μέλλον, προσδοκίες και στόχους που έχουμε και διαρκώς βρισκόμαστε σε μια αξιολόγηση της απόκλισης που υπάρχει ανάμεσα στην πραγματική και την ιδανική ζωή. Χωρίς στόχους, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε μια ζωή με νόημα. Το νόημα συνδέεται με βασικούς τομείς της ζωής του ατόμου, όπως την εργασία, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις στενές ανθρώπινες σχέσεις, τη θρησκευτικότητα και την πνευματικότητα, την υπερβατικότητα, την κοινωνική προσφορά και τη γενναιοδωρία. Νόημα μπορούμε να αντλήσουμε μέσα από αντικείμενα ή δραστηριότητες που επιλέγουμε να επενδύσουμε. Η αλληλεπίδραση με το περιβάλλον επηρεάζει το νόημα που διαμορφώνουμε στη ζωή μας, αλλά και ο βαθμός στον οποίο θεωρούμε ότι μπορούμε να επιδράμε και να έχουμε έλεγχο πάνω στο περιβάλλον και στη ζωή μας.  

 

Πηγή:

Σταλίκας Α. και συν. (Επιμ.). (2020). Κατακτώντας την ευημερία. Θετικές παρεμβάσεις, τεχνικές & βιωματικές ασκήσεις. Αθήνα: Τόπος.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.