Θεωρίες για την ψύχωση

Θεωρία διπλού δεσμού

Η θεωρία διπλού δεσμού του Bateson τοποθετείται μέσα σε ένα συστημικό μοντέλο, ένα πλαίσιο που εστιάζει στην αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών ενός συστήματος, όπως είναι η οικογένεια. Η θεωρία αυτή αναπτύχθηκε με σκοπό την ερμηνεία των ψυχολογικών αιτιών για τη σχιζοφρένεια και γενικότερα για τις ψυχώσεις. Ο Bateson έδωσε έμφαση σε ανεπαρκή οικογενειακά πρότυπα επικοινωνίας. Η θεωρία αναφέρεται  σε επικοινωνιακά διλήμματα, μέσα από την παροχή αντιφατικών μηνυμάτων, καθώς μπορεί να υπάρχουν δύο ή περισσότερα μηνύματα.  

 

Κάποιοι γονείς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους με αντιφατικό και συγκεχυμένο τρόπο- λένε ότι το αγαπούν αλλά ο τόνος της φωνής τους υπονοεί το αντίθετο. Στον διπλό δεσμό, τα μηνύματα κωδικοποιούνται συνήθως σε διαφορετικά επίπεδα αφαίρεσης. Παρατηρείται μια ασυνέπεια ανάμεσα στο περιεχόμενο και στη σχέση. Για παράδειγμα, μια μητέρα μπορεί να λέει στο παιδί της πόσο το αγαπάει και η γλώσσα του σώματός της να μεταδίδει την απόρριψη. Πολλοί άνθρωποι σε θέσεις εξουσίας συχνά χρησιμοποιούν διπλούς δεσμούς ως έναν τρόπο ελέγχου των άλλων.

Όταν τα διπλά μηνύματα είναι συχνά, τότε το άτομο που βρίσκεται σε θέση υποταγής αισθάνεται αγωνία για τη σχέση και ανασφάλεια για τη δική του οπτική της πραγματικότητας. Τα βασικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τον διπλό δεσμό είναι τα εξής: αλληλεπίδραση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, επαναλαμβανόμενη εμπειρία για το άτομο, ορισμένες αρνητικές εντολές, με σκοπό την τιμωρία.

Η θεωρία του διπλού δεσμού εντοπίζει τα ψυχολογικά αίτια της σχιζοφρένειας. Το άτομο εμφανίζει αλλοιώσεις στη σκέψη και στην γλώσσα που χαρακτηρίζουν τη σχιζοφρένεια και οφείλονται στην προσαρμογή του ατόμου στο οικογενειακό πλαίσιο, μέσα στο οποίο υπάρχουν ασύμβατες αλληλεπιδράσεις. Η αντιφατική λογική του διπλού δεσμού εσωτερικεύεται, οδηγώντας το άτομο σε αποφυγή της πραγματικότητας μέσα από το παραλήρημα.

(https://en.yestherapyhelps.com/the-theory-of-the-double-bond-of-gregory-bateson-12688). The theory of the double bond of Gregory Bateson.

 

Σχιζοφρενιογόνος μητέρα

Κατά τις δεκαετίες 1940-1970, η έννοια της σχιζοφρενιογόνου μητέρας ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Η σχιζοφρένεια θεωρούνταν αποτέλεσμα της ανατροφής του παιδιού από μια μητέρα, που φαίνεται θερμή και αφοσιωμένη, αλλά είναι εγωκεντρική, ψυχρή και κυριαρχική- τα ανάμεικτα σήματα μιας τέτοιας μητέρας προκαλούν σύγχυση στο παιδί και μπορεί να το οδηγήσουν στο άνοιγμα της ψύχωσης. Πρόκειται για μια θεωρητική προσέγγιση, η οποία άρχισε να εγκαταλείπεται από τη δεκαετία του 1980, καθώς δεν βρήκε επιστημονική στήριξη.

(https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2285075/. Whatever became of the schizophrenogenic mother?)

 

Θεωρία του νου

Τα άτομα δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις δικές τους γνωστικές διεργασίες, να κατανοήσουν τον τρόπο που ερμηνεύουν τον κόσμο και να χρησιμοποιήσουν αυτή τη γνώση για να κατανοήσουν τις πράξεις των άλλων. Τα άτομα δυσκολεύονται να καταλάβουν τον κόσμο στον οποίο ζουν, να ερμηνεύσουν όσα συμβαίνουν και να κατανοήσουν πλήρως τις δικές τους γνωστικές διεργασίες. Η θεωρία αυτή στηρίζεται στην ικανότητα να συμπεράνει κανείς τις ψυχικές καταστάσεις του άλλου, συμπεριλαμβανομένων σκέψεων, προθέσεων και συναισθημάτων του. Τα ελλείμματα αφορούν την κοινωνική αντίληψη, την κοινωνική γνώση, τη συναισθηματική διεργασία και την προκατάληψη στις αποδόσεις, με αποτέλεσμα προβλήματα στην κοινωνική λειτουργικότητα και χαμηλότερα επίπεδα στην ποιότητα της ζωής.

(https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2021.607154/full. The Relationship Between Different Aspects of Theory of Mind and Symptom Clusters in Psychotic Disorders: Deconstructing Theory of Mind Into Cognitive, Affective, and Hyper Theory of Mind)

 

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.