Διαβάζοντας το βιβλίο: Υπογονιμότητα: Όταν η ψυχή λέει όχι!

Μια ζωή ανάμεσα στην ελπίδα και την παραίτηση

 

«Εσείς που έχετε παιδιά δεν μπορείτε να μας νιώσετε εμάς που δεν έχουμε. Είστε πάντα ξένοιαστες κι ολόδροσες, σαν κάποιον που κολυμπάει στο ποτάμι και δεν ξέρει τι θα πει δίψα. Μέρα με τη μέρα μεγαλώνει η λαχτάρα μου και μικραίνει η ελπίδα μου».

Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα: Γέρμα

 

«Ο πόνος για την ατεκνία συνήθως βιώνεται σαν πόνος για το στείρο σώμα. Το παιδί, η πολυπόθητη απόδειξη ότι υπάρχει μια πηγή ζωής μέσα μας, πρέπει να έρθει για να ζωντανέψει το σώμα. Όταν δεν λέει να φανεί, το μισούν μόνο και μόνο για αυτό τον λόγο. Το να μην έρχεται το παιδί, η γυναίκα το αντιλαμβάνεται σαν άρνηση, σαν επιβεβαίωση της ανικανότητάς ή σαν διαπίστωση ότι δεν έχει μέσα της καλό, υγιές υλικό. Όταν μια γυναίκα υποφέρει από τέτοιες ανησυχίες, το άκαρπο σώμα της την επιβεβαιώνει ότι βρίσκεται στο περιθώριο. Αποκλεισμένη από την αλυσίδα των γενεών, που σταματά στο άτομό της. Αποκλεισμένη και από την κοινωνία, στην οποία οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν παιδιά. Αποκλεισμένη κι από το δικό της όνειρο να φτιάξει μια δική της οικογένεια, κι έτσι να εξασφαλίσει μια σταθερή, μοναδική θέση στη ζωή. Με συνέπεια να δημιουργείται και στην ίδια αλλά και το περιβάλλον της μια κατάσταση απελπισμένης, καταθλιπτικής απόσυρσης που δύσκολα υποφέρεται. Οι ανήμποροι σύντροφοι, πληγωμένοι ή πληγώνοντας ο ένας τον άλλο, μπλέκονται σε έναν φαύλο κύκλο περιφρόνησης και μίσους, από όπου τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να βρουν» (σελ. 38-39).

Η υπογονιμότητα βιώνεται από τις γυναίκες ως μια κατάσταση που προκαλεί οδυνηρά συναισθήματα και εκφράζεται ως μια προσωρινή ανικανότητα στις σχέσεις, ως μια επιβαρυντική κατάσταση απομόνωσης. Οι γυναίκες νιώθουν μια προσωπική δυστυχία και η δυσκολία αυτή συνδέεται με μια διαταραχή για όλη τους την ύπαρξη, την οποία θεωρούν κατεστραμμένη και σκέφτονται ότι οι ίδιες ευθύνονται για την αποτυχία. Πρόκειται για μια διαταραχή που επηρεάζει το συμβολικό σώμα, την εσωτερική εικόνα του ατόμου για τον εαυτό του. Στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζεται εξάντληση και όλο και πιο πολλά αρνητικά συναισθήματα, όπως οργή, μίσος, φθόνος, αμφισβήτηση του εαυτού… ένα αίσθημα φυλακής… 

 

«Μέσα στον ασφυκτικό κλοιό των σχέσεών της αισθάνεται να μην έχει αληθινές ρίζες στο κοινωνικό της περιβάλλον. Υποφέρει και βασανίζεται, είναι μια γυναίκα που δρα χωρίς δική της πρωτοβουλία, έρμαιο των επιθυμιών των άλλων και των θεραπειών που της προσφέρουν οι γιατροί. Νιώθει χτυπημένη από μια ακατανόητη μοίρα… Δεν καταλαβαίνει πια τον εαυτό της και τον κόσμο. Τα σχέδια της ζωής της φαίνεται να έχουν ανατραπεί τελείως. Η συνοχή της προσωπικής της ιστορίας έχει αποσυντεθεί, και ο πιο σημαντικός της στόχος φαίνεται ακατόρθωτος. Το σώμα της δεν υπακούει πια στις επιθυμίες της και σ’ αυτά που φανταζόταν. Αποξενώθηκε από τον άνδρα της. Σεξουαλικά, κυριολεκτικά τον αποδιώχνει και δεν αφήνει πια να δημιουργηθεί μια χαλαρή, τρυφερή ατμόσφαιρα μεταξύ τους. Οι προσπάθειές του να της συμπαρασταθεί και να την παρηγορήσει, δείχνοντας ‘μητρική’ στοργή, την πληγώνουν. Έτσι, αισθάνεται και πάλι, ότι είναι αντιμέτωπη με την έλλειψη αυτής της μητρικής στοργής, γιατί ουσιαστικά θέλει να είναι εκείνη η μητέρα!» (σελ. 46-47).

Σε κάποιες γυναίκες εμφανίζονται ενοχές, ένα αίσθημα αβοηθητότητας, ενώ νιώθουν όλος ο κόσμος γύρω τους να καταρρέει. Ουσιαστικά πρόκειται για τη μη εκπλήρωση μιας επιθυμίας. Αυτή όμως η ανεκπλήρωτη επιθυμία τι σκέψεις και συναισθήματα κρύβει από κάτω; Ίσως υπάρχουν κάποιοι βαθιά ριζωμένοι φόβοι από την πρώιμη παιδική τους ηλικία. Μέχρι τώρα μπορεί να αντιμετώπιζαν αυτούς τους φόβους μέσα από μια τακτοποιημένη ζωή, αναζητώντας ασφάλεια και αποφεύγοντας τα ρίσκα.

«Οι γυναίκες συχνά είναι θλιμμένες μέχρι θανάτου, επειδή δεν υπάρχει χώρος μέσα τους για μια νέα ζωή. Η διάθεσή τους για ζωή δεν βρίσκει χώρο, εφόσον μέσα τους κυριαρχούν η θλίψη και οι ενοχές. Βιώνουν τη ζωή τους όλο και περισσότερο σαν έναν αδιέξοδο φαύλο κύκλο. Οι άνθρωποι που νιώθουν τόσο εγκλωβισμένοι στα συναισθήματά τους, μπορεί να πέσουν σε μια κατάσταση απάθειας ή να θεωρούν τον εαυτό τους ‘τρελό’. Μερικές γυναίκες μιλούν και για τον φόβο τους μήπως τρελαθούν μέσα στην απελπισία τους. Η φυλακή της ψυχής δεν εμποδίζει μόνο τη σύλληψη του παιδιού- εμποδίζει και τις κοινωνικές τους επαφές» (σελ. 56-57).\

 

Στεναχώρια, οργή, ένα ερείπιο σωματικά και ψυχικά, ανημπόρια, φοβίες, ανία και κατάθλιψη.

«Ο φαύλος κύκλος της σεξουαλικότητας μπορεί να ερμηνεύεται έτσι: Το ζευγάρι αισθάνεται ένταση, επειδή θέλει να αποκτήσει παιδιά, όταν όμως το παιδί δεν έρχεται, νιώθει ακόμα μεγαλύτερη ένταση. Όσο πιο έντονη είναι η επιθυμία για παιδιά, τόσο πιο καταστροφική γίνεται η διαπροσωπική σχέση, με αποτέλεσμα να μένουν ανικανοποίητες οι ανάγκες για αγάπη. Αλλά κι όταν τελικά η μητέρα γεννήσει, είναι πια εξαντλημένη, με περιορισμένο ψυχικό χώρο κι ελάχιστα αποθέματα δυνάμεων για το νεογέννητο» (σελ. 78).

Η γυναίκα μπορεί να βιώνει κάποιες άλυτες εξαρτήσεις, καθώς μπορεί να νιώθει μια έντονη προσκόλληση με τον πατέρα της ή τη μητέρα της ή να νιώθει μια έντονη πίεση από το περιβάλλον, τις απαιτήσεις που έχει το περιβάλλον ή την προσπάθεια της ίδιας της γυναίκας να ανταποκριθεί στην εικόνα της ιδανικής συζύγου. Υπάρχει μια εσωτερική σύγκρουση, μια ταλάντευση ανάμεσα στις απαιτήσεις των γονέων και στην ανάγκη για απελευθέρωση.  Η αμφιθυμία ήταν κοινό χαρακτηριστικό σε πολλές γυναίκες και εκδηλώνονταν με διαφορετικό τρόπο σε κάθε περίπτωση.

«Κάθε φορά που αποφασίζω κάτι, αρχίζω αμέσως να αμφιβάλλω αν είναι σωστό, αν το θέλω πραγματικά. Το αποτέλεσμα είναι να μην κάνω απολύτως τίποτα».

«Άρχισα ξαφνικά να αμφιβάλλω αν επιτρέπεται να έχω αυτή την επιθυμία. Εμείς ήμασταν και είμαστε ακόμη καλά. Κι από πάνω θέλουμε κι ένα παιδί, όσο είναι δυνατόν πιο υγιές, όμορφο και έξυπνο» (αμφιβολίες για το αν είναι σωστό να έχει μια τόσο μεγάλη επιθυμία).

«Έχουμε τόση αγάπη μέσα μας και δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε».

 

Οι οδυνηρές εμπειρίες, οι απώλειες, η εναλλαγή προσώπων αναφοράς στην πρώιμη παιδική ηλικία, τα βαριά πλήγματα και γενικά τα τραύματα στην παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσουν μόνιμα τραύματα, που κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν στην υπογονιμότητα. Αισθήματα κατωτερότητας, οργή για την προδοσία της μητέρας, απελπισία, έλλειψη εμπιστοσύνης στις σχέσεις, πληγές του εαυτού… κάποιες από τις οδυνηρές εμπειρίες.

«Ιδιαίτερα οδυνηρή ήταν η εμπειρία του αποκλεισμού της από τον καινούργιο οικογενειακό κύκλο. Ουσιαστικά δεν αισθανόταν πουθενά ‘σπίτι της’» (σελ. 111).

«Όταν ένας άνθρωπος δεν έχει ξεπεράσει τις οδυνηρές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, συχνά δεν μπορεί να απελευθερωθεί απ’ αυτές χωρίς βοήθεια ως ενήλικος» (σελ. 112).

 

Το σύνδρομο της επιθυμίας παιδιού: «όταν η επιθυμία για ένα παιδί τείνει να κυριαρχήσει στη ζωή μιας γυναίκας, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια μόνιμη παθολογική κατάσταση… πρόκειται για ένα σύνολο διαφορετικών συμπτωμάτων… εκεί αποκαλύπτεται ένας κόσμος θρήνου, κατάθλιψης, απομόνωσης, ένας κόσμος στάσιμος όπου η ζωή έχει πάψει να κυλά. Αυτά τα χαρακτηριστικά φαίνεται πως παγιώνονται σιγά- σιγά, απλώνουν ρίζες στον χαρακτήρα και θωρακίζουν σαν πανοπλία το ζωντανό πυρήνα. Η ελευθερία και η προσαρμοστικότητα της προσωπικότητας περιορίζονται και καταναλώνεται πολλή ενέργεια για να διατηρηθεί αυτή η αφύσικη κατάσταση» (σελ. 133).

Η έντονη επιθυμία για παιδί συχνά συνοδεύεται από καταστολή της σεξουαλικής επιθυμίας, που εκδηλώνεται με εντάσεις, κούραση και γενικά δυσκολία που προκαλείται από αυτό το εσωτερικό ξόδεμα δυνάμεων. Έτσι η γυναίκα καταλήγει να νιώθει έντονες ενοχές και η επιθυμία για παιδί καταλήγει σε καθήκον- το θέλω μετατρέπεται σε πρέπει…

   

 Πηγή:

Ute Auhagen Stephanos. 2006. Υπογονιμότητα. Όταν η ψυχή λέει όχι! Εκδόσεις Θυμάρι.

 

Κουραβάνας Νικόλαος- Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγοι, MSc.