Επιπτώσεις της ΔΕΠ-Υ στην ενήλικη ζωή

Η ΔΕΠ-Υ έχει σημαντικές επιδράσεις στη λειτουργικότητα του ατόμου επηρεάζοντας πολλούς σημαντικούς ρόλους που καλείται να παίξει το άτομο. Τα προβλήματα και οι δυσκολίες που βιώνουν οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ψυχολογική κατάσταση και λειτουργικότητα του ατόμου καθώς και στην ψυχική του ευημερία. Η κατάσταση του ατόμου και ο τρόπος παρέμβασης με στόχο τη βελτίωση της λειτουργικότητάς του εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και τους ρόλους που έχει το άτομο στη ζωή του (Surman et al., 2013). Μεταξύ των πιο σημαντικών παραγόντων που έχουν μια θετική επίδραση στα αποτελέσματα και την μακροχρόνια πρόγνωση και ποιότητα ζωής των ατόμων με ΔΕΠ-Υ είναι η φαρμακοθεραπεία και η πρώιμη διάγνωση. Τα ενεργά συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ έχουν σημαντική επίδραση στην ποιότητα της ζωής του ατόμου, την οποία χειροτερεύουν, με αποτέλεσμα το άτομο να αντιμετωπίζει ένα σύνολο δυσκολιών εξαιτίας της διαταραχής. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα στην ποιότητα του ύπνου, ενώ μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα στην εικόνα του σώματος, την αυτοεκτίμηση, την ασφάλεια, τις σεξουαλικές σχέσεις, την κοινωνική στήριξη και στο περιβάλλον του σπιτιού. Η ποιότητα ζωής των ατόμων με ΔΕΠ-Υ είναι ακόμη πιο χαμηλή σε όσους εμφανίζουν συννοσηρότητα με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη (Agarwal et al., 2012). 

Σε μια έρευνα των Lensing et al. (2013) εξετάστηκε η ποιότητα ζωής σε ενήλικες ηλικίας άνω των 50 ετών με ΔΕΠ-Υ και διαπιστώθηκε ότι τα άτομα ανέφερα σημαντική μείωση στην ποιότητα ζωής τους εξαιτίας των προβλημάτων υγείας και της απουσίας ικανοποίησης από τη ζωή. Η μη εργασιακή απασχόληση και τα σοβαρά συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ βρέθηκε ότι συνδέονται με την ποιότητα ζωής των ατόμων, ενώ η αρνητική επίδραση της ΔΕΠ-Υ είναι εμφανής σε όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Στη συγκεκριμένη έρευνα βρέθηκε ότι οι ενήλικες άνω των 50 ετών με ΔΕΠ-Υ έχουν αυξημένες πιθανότητες να είναι άνεργοι και να ζουν μόνοι τους, ενώ χαμηλότερα ήταν και τα επίπεδα της λειτουργικής και ψυχοκοινωνικής τους κατάστασης.

Γενικότερα, οι επιπτώσεις της ΔΕΠ-Υ περιλαμβάνουν αρνητικές επιδράσεις στην ψυχοκοινωνική κατάσταση και στην υγεία του ατόμου. Οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων που συνδέεται με τη συναισθηματική τους κατάσταση. Η εμφάνιση ρίσκου στη λήψη αποφάσεων εξαρτάται από την παρορμητικότητα, που αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό των ενηλίκων με ΔΕΠ-Υ (Matthies, Philipsen & Svaldi, 2012). Σε μια έρευνα των Klassen, Miller και Fine (2004) διαπιστώθηκε ότι η ΔΕΠ-Υ αποτελεί μια διαταραχή, που έχει σημαντικές επιδράσεις σε πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου. Συγκεκριμένα, τα άτομα με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα ψυχοκοινωνικής προσαρμογής, προβλήματα υγείας που συνδέονται με τη διαταραχή καθώς και χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής ευημερίας.

Επίσης, σε μια έρευνα των Gjervan, Hjemdal και Nordahl (2013) διαπιστώθηκε ότι οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν λειτουργικά ελλείμματα που διαμεσολαβούν τη σχέση ανάμεσα στην έλλειψη προσοχής και στις επιπτώσεις στα επαγγελματικά. Τα προβλήματα στην εργασιακή λειτουργικότητα του ατόμου συνδέονται με τις δυσκολίες στη λειτουργία του συναισθήματος και στην κοινωνική λειτουργία. Πρόκειται για πτυχές της λειτουργίας του ατόμου που εμφανίζουν ελλείμματα στα άτομα με ΔΕΠ-Υ. Η συμμετοχή του ατόμου στον εργασιακό χώρο απαιτεί ένα σύνολο ικανοτήτων και στρατηγικών, ενώ οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν προβλήματα στη διαχείριση του χρόνου, στην κινητοποίηση του εαυτού και στην πειθαρχία του εαυτού. 

Επιπλέον, οι επιπτώσεις της ΔΕΠ-Υ είναι εμφανείς όχι μόνο στο ίδιο το άτομο αλλά και στην υπόλοιπη οικογένεια. Σε μια έρευνα των Minde et al. (2003) στην οποία εξετάστηκε η ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα των παιδιών και των συζύγων ενηλίκων με ΔΕΠ-Υ διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που είχαν ένα γονιό με ΔΕΠ-Υ είχαν υψηλότερα ποσοστά ψυχοπαθολογίας και χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικής λειτουργικότητας σε σύγκριση με παιδιά με γονείς χωρίς ΔΕΠ-Υ. Η λειτουργία της οικογένειας και του γάμου συναντά δυσκολίες στις περιπτώσεις που ο ένας γονιός έχει ΔΕΠ-Υ. Διαφορετική ήταν η στάση των ανδρών και των γυναικών απέναντι στο σύζυγο ή στη σύζυγο που εμφάνιζε ΔΕΠ-Υ. Οι γυναίκες ήταν πιο υποστηρικτικές και προστατευτικές απέναντι στο πρόβλημα και συμβάλλουν στην αντιμετώπισή του, ενώ οι άνδρες σύζυγοι ήταν λιγότερο ανεκτικοί απέναντι στο πρόβλημα ΔΕΠ-Υ της συζύγου. Ωστόσο, οι σύζυγοι ατόμων με ΔΕΠ-Υ δεν εμφανίζουν περισσότερες ψυχιατρικές διαταραχές σε σύγκριση με τις συζύγους ατόμων χωρίς ΔΕΠ-Υ.

Σε μια έρευνα των Eakin et al. (2004) δεν βρέθηκαν διαφορές ως προς την ικανοποίηση από το γάμο και τη λειτουργικότητα της οικογένειας ανάμεσα σε άτομα με συζύγους με και χωρίς ΔΕΠ-Υ. Στη συγκεκριμένη έρευνα διαπιστώθηκε μια διαφορά ως προς την αντίληψη των ενηλίκων με ΔΕΠ-Υ και των συζύγων τους όσον αφορά την κατάσταση του γάμου και της οικογένειάς τους. Οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ εμφάνισαν πιο αρνητική αντίληψη για το γάμο και την οικογένειά τους σε σύγκριση με τους συζύγους τους. Επίσης, οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ σε σύγκριση με τους συζύγους τους εμφάνισαν χαμηλότερα επίπεδα προσαρμογής μέσα στο γάμο τους γενικά, ενώ αξιολογούσαν πιο χαμηλά την ικανοποίηση από την οικογενειακή- συζυγική ζωή, την συναισθηματική έκφραση και τη συνοχή. Οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ αξιολόγησαν πιο αρνητικά και την λειτουργικότητα της οικογένειας. Το εύρημα αυτό δείχνει την ανάγκη για αξιολόγηση και θεραπεία με στόχο την αντιμετώπιση της συζυγικής και οικογενειακής λειτουργίας των ενηλίκων με ΔΕΠ-Υ. 

Agarwal, R., Goldenberg, M., Perry, R. & Ishak, W.W. (2012) The quality of life of adults with attention deficit hyperactivity disorder: A systematic review. Innovations in Clinical Neuroscience, 9 (5-6), 10-21.

Eakin, L., Minde, K., Hechtman, L., Ochs, E., Krane, E., Bouffard, R., Greenfield, B. & Looper, K. (2004) The marital and family functioning of adults with ADHD and their spouses. Journal of Attention Disorders, 8 (1), 1- 10.

Gjervan, B., Hjemdal, O. & Nordahm, H.M. (2013) Functional impairment mediates the relationship between adult ADHD inattentiveness and occupational outcome. Journal of Attention Disorders, 1-9.

Klassen, A.F., Miller, A. & Fine, S. (2004) Health-Related Quality of Life in Children and Adolescents Who Have a Diagnosis of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Pediatrics, 114 (5), e541-e547.

Lensing, M.B., Zeiner, P., Sandvik, L. & Opjordsmoen, S. (2013) Quality of life in adults aged 50+ with ADHD. Journal of Attention Disorders, 1-9.

Matthies, S., Philipsen, A. & Svaldi, J. (2012) Risky decision making in adults with ADHD. Journal of Behavior Therapy & Experimental Psychiatry, 43, 938-946.

Minde, K., Eakin, L., Hechtman, L., Ochs, E., Bouffard, R., Greenfield, B., & Looper, K. (2003) The psychosocial functioning of children and spouses of adults with ADHD. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44 (4), 637-646.

Surman, C.B.H., Biederman, J., Spencer, T., Miller, C..A., McDermott, K.M. & Faraone, S.V. (2013) Understanding deficient emotional self-regulation in adults with attention deficit hyperactivity disorder: A controlled study. Attention Deficit Hyperactivity Disorder, 5 (3), 273-281.

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.