«Αγάπα τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου»: τι μας λέει ο Bauman

Να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου: από τη μια μεριά αποτελεί ένα βασικό κανόνα της πολιτισμένης ζωής και από την άλλη έρχεται σε αντίθεση με την έμφαση που δίνεται στον ατομικισμό στο πλαίσιο του σύγχρονου πολιτισμού. 

Πόσο παράλογο είναι να υπάρχει η απαίτηση να αγαπάς τον πλησίον σου μόνο και μόνο διότι είναι πλησίον σου;

Ο Bauman θεωρεί ότι για να αγαπάς κάποιον θα πρέπει να κάνει κάτι ώστε να αξίζει την αγάπη σου. Αγαπάμε κάποιον όταν μοιάζουμε σε σημαντικούς τομείς και αγαπάμε κάποιον όταν νιώθουμε ότι είναι ο ιδανικός για εμάς τους ίδιους. 

Η αγάπη για τον πλησίον δεν μπορεί να υπάρξει ύστερα από απαίτηση, ενώ η αγάπη για τον πλησίον δεν εξασφαλίζει στο άτομο που αγαπά τον πλησίον του ότι και ο πλησίον του θα το αγαπά ή έστω ότι θα το σέβεται.

 

Ο Bauman θεωρεί ότι ο κάθε κανόνας που επίμονα αναδιατυπώνεται, όπως ο κανόνας της αγάπης για τον πλησίον είναι λιγότερο πιθανό να εφαρμοστεί από τα άτομα. 

Ωστόσο, η αποδοχή του κανόνα να αγαπάς τον πλησίον σου αποτελεί μια γενέθλια πράξη της ανθρωπότητας, με συνέπεια το πέρασμα από το ένστικτο της επιβίωσης στην ηθικότητα. Η αγάπη για τον εαυτό αποτελεί ζήτημα επιβίωσης, ενώ η αγάπη για τον πλησίον του σαν τον εαυτό είναι αυτό που διαφοροποιεί την ανθρώπινη επιβίωση από την επιβίωση των άλλων ζωντανών οργανισμών. 

Επιπλέον, υπάρχει η πεποίθηση που υποστηρίζει ότι τόσο η αγάπη για τον εαυτό όσο και η αγάπη για τον πλησίον διαφοροποιεί τους ανθρώπους από τα ζώα. Η αγάπη που νιώθει ο άνθρωπος για τον εαυτό του τον ωθεί στην μάχη για την επιβίωση. Ωστόσο, γενικά η επιβίωση μπορεί να υπάρξει χωρίς την αγάπη για τον εαυτό, καθώς η αγάπη για τον εαυτό μπορεί να ακολουθήσει αντίθετο δρόμο από την επιβίωση. Επιπλέον, υποστηρίζεται ότι η αγάπη για τον εαυτό εξαρτάται από την αγάπη που προσφέρουν οι άλλοι στο άτομο. Παίζει σημαντικό ρόλο η αγάπη και ο σεβασμός που μας δείχνουν οι άλλοι ώστε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. 

Ουσιαστικά, ο Bauman αναφέρει ότι μέσα από την αγάπη που δείχνουν οι άλλοι σε εμάς μας οδηγεί στο να αγαπήσουμε κι εμείς τον εαυτό μας. Επομένως, πρόκειται για μια σχέση όπου το άτομο θα πρέπει να δεχτεί την αγάπη και τον σεβασμό των άλλων ώστε να αγαπήσει τον εαυτό του και μετά να αγαπήσει και αυτό τους άλλους. Το άτομο μπορεί να αγαπήσει τους άλλους και να τους προσφέρει την αγάπη του μόνο αν νιώσει ότι είναι σημαντικό για αυτούς. Αυτό δείχνει πως το αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου, όπου φαίνεται αυτονόητο ότι όλοι αγαπούν τον εαυτό τους αμφισβητείται. Το άτομο μπορεί να μην αγαπά τον εαυτό του, δεν μπορούμε να το θεωρήσουμε δεδομένο αυτό.

Ο Bauman υποστηρίζει ότι τόσο η αγάπη για τον εαυτό όσο και η αγάπη για τον πλησίον δεν ακολουθούν το ένστικτο της επιβίωσης, αν και πολλοί θεωρούν ότι η αγάπη για τον εαυτό αποτελεί ένα κίνητρο για τον αγώνα επιβίωσης. Ωστόσο, η επιβίωση μπορεί να υπάρξει και χωρίς την αγάπη για τον εαυτό καθώς πρόκειται για δύο διαφορετικούς δρόμους, που μπορεί να είναι παράλληλοι αλλά μπορεί να είναι και αντίθετοι, αφού η αγάπη για τον εαυτό μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο ή απειλή της ζωής. 

Η αγάπη για τον εαυτό εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο ο εαυτός μας είναι κατάλληλος για να αγαπηθεί, για αυτό η αγάπη του ατόμου για τον εαυτό του εξαρτάται από την αγάπη των άλλων προς αυτό ή την ελπίδα να αγαπηθεί από τους άλλους. Το άτομο ουσιαστικά αγαπά την κατάσταση κατά την οποία αγαπάται από τους άλλους. Έτσι, για να αγαπά το άτομο τον εαυτό του θα πρέπει να δεχθεί την αγάπη των άλλων καθώς μόνο μέσα από την αγάπη που του προσφέρουν οι άλλοι θα μπορέσει να αγαπήσει τον εαυτό του. Το κάθε άτομο έχει την ανάγκη να βιώσει την αγάπη από τους άλλους έτσι ώστε να μπορέσει να αγαπήσει και το ίδιο τον εαυτό του. Επομένως, το άτομο θα πρέπει πρώτα να αγαπηθεί από τους άλλους ώστε να αγαπήσει τον εαυτό του.

Το άτομο μπορεί να αγαπήσει τον εαυτό του αφού πρώτα νιώσει ότι είναι αγαπητό και αποδεκτό από τους ανθρώπους γύρω του. Για αυτό θα πρέπει το κάθε άτομο να προσφέρει την αγάπη του στους άλλους και να δέχεται το ίδιο αγάπη. Το πιο σημαντικό είναι να εξασφαλίσει το άτομο την αγάπη των άλλων έτσι ώστε να μπορέσει να αγαπήσει τον εαυτό του. Ωστόσο, σε αυτό δεν γίνεται αναφορά για την καθολικότητα της αγάπης που αποτελεί βασικό στοιχείο της εντολής να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου. Επομένως, παραμένει το ερώτημα κατά πόσο είναι δυνατόν το άτομο να έχει την αγάπη όλων ώστε να μπορέσει και το ίδιο να αγαπήσει τον εαυτό του και από την άλλη κατά πόσο είναι δυνατόν να αγαπήσει όλους τους πλησίον του σαν τον εαυτό του.    

Ο Bauman αμφισβητεί δύο βασικά ζητήματα, εκ των οποίων το πρώτο αφορά τη σύνδεση της επιβίωσης με την αγάπη του εαυτού και το δεύτερο αφορά την αγάπη του εαυτού ως ένα δεδομένο στοιχείο στην ύπαρξη των ατόμων, ενώ το κεντρικό του ενδιαφέρον εστιάζεται στην αμφισβήτηση της αγάπης για τον πλησίον σαν τον εαυτό.

Bauman, Z. (2006). Ρευστή Αγάπη: Για την ευθραυστότητα των ανθρωπίνων δεσμών. Μετ. Γ. Καράμπελας. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Εστία ιδεών.