H αυτοεκπληρούμενη προφητεία στις σχέσεις

«Θερίζουμε ότι σπέρνουμε»: μ’ αρέσεις γιατί το περίμενα, μ’ αρέσεις γιατί σε κατασκεύασα ώστε να μ’ αρέσεις…

Όταν έχουμε μια συγκεκριμένη προσδοκία για τους άλλους τότε τους οδηγούμε να συμπεριφέρονται με βάση αυτά που πιστεύουμε και προσδοκούμε για αυτούς. Οι προσδοκίες και οι συμπεριφορές μας όχι μόνο επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας αλλά και αυτή των άλλων. Όταν έχουμε την προσδοκία ότι οι άλλοι θα είναι όμορφοι τότε θα μας συμπεριφερθούν και σαν να είναι όμορφοι.  Όταν διαμορφώνουμε προσδοκίες από τον άλλο πριν ακόμη τον γνωρίσουμε δεν αφήνουμε τον εαυτό μας να γνωρίσει τον άλλο, τις πραγματικές του ανάγκες και τα πραγματικά του θέλω…

Τι ζητάω από τον άλλο και τι είναι πρόθυμος να μου δώσει ο άλλος;

Τι ζητάω από τον άλλο και τι μπορεί να μου δώσει ο άλλος;

Πριν ακόμη μπούμε σε μια σχέση έχουμε φτιάξει τα πράγματα στο μυαλό μας, έχουμε φανταστεί τι θέλουμε να μας δώσει ο άλλος, πώς θέλουμε να μας συμπεριφερθεί… τι περιμένουμε από αυτή τη σχέση και τι προσδοκάμε ότι θα μας δώσει αυτός ο άνθρωπος κι αυτή η σχέση… Κάποιες φορές όμως κάνουμε τόσα όνειρα και δημιουργούμε τόσες προσδοκίες για τον άνθρωπο που έχουμε ερωτευτεί, για τη σχέση που τώρα ξεκινάει, με αποτέλεσμα να διαμορφώνουμε από πριν μια εικόνα για τον άνθρωπο και τη σχέση, που ενδεχομένως απέχει από την πραγματικότητα. Τα έντονα συναισθήματα συνήθως δεν μας βοηθούν να δούμε καθαρά την πραγματικότητα, να γνωρίσουμε τον άλλο και να χτίσουμε σταδιακά τη σχέση μαζί με τον άλλο… Ωστόσο, αυτό είναι το ζητούμενο… Προσπαθώ να δω και τι θέλει ο άλλος, τι επιθυμεί, τι θέλει, πόσο επενδύει στη σχέση, πώς συμπεριφέρεται και γιατί…

Μπαίνοντας σε μια σχέση δημιουργώντας προσδοκίες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα αυτής της σχέσης ουσιαστικά στηριζόμαστε περισσότερο στις δικές μας πεποιθήσεις παρά στην ίδια τη σχέση και στον άνθρωπο που έχουμε δίπλα μας, απέναντί μας ή κοντά μας… Η εξέλιξη και επιτυχής έκβαση της σχέσης εξαρτάται από τις ιδέες, πεποιθήσεις και στάσεις που έχουμε αναφορικά με τη σχέση μας, με αποτέλεσμα να προκαταβάλουμε τις συμπεριφορές μας μέσα στη σχέση. 

Αν πιστεύουμε ότι ο άλλος δεν είναι αρκετός για εμάς, τότε είναι πιθανό να εστιάζουμε στην εύρεση λόγων που αποδεικνύουν ότι ο άλλος είναι ανεπαρκής για εμάς, όπως την εύρεση λαθών του. Μπορεί να μην τον εμπιστευόμαστε αρκετά και έτσι να μην επιτρέπουμε στη σχέση να εξελιχθεί και να προχωρήσει. 

Αν πιστεύουμε πως δεν μας αξίζει να είμαστε ευτυχισμένοι μέσα σε μια σχέση, που οφείλεται κυρίως σε χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης είναι πιθανό να μην αναζητούμε την ικανοποίηση και τη χαρά στις σχέσεις μας. Μπορεί να αναζητούμε συντρόφους που δεν μας ικανοποιούν ή δεν μας κάνουν χαρούμενους, ενώ εμείς επιβεβαιώνουμε αυτό που πιστεύουμε και θεωρούμε ότι ποτέ δεν πρόκειται να αλλάξει η κατάσταση που βιώνουμε, οι επιλογές που κάνουμε στις σχέσεις και η ικανοποίηση που λαμβάνουμε από τις σχέσεις μας.

Αν πιστεύουμε ότι η σχέση μας είναι η ιδανική για εμάς σχέση και είμαστε πάρα πολύ καλά μέσα σε αυτή, προσπαθώντας να πείσουμε τον εαυτό μας για αυτό, μπορεί να αναπτύξουμε θετικές στάσεις και απόψεις για τη σχέση μας, που με τη σειρά τους είναι βοηθητικές για την ανακάλυψη των θετικών στοιχείων του συντρόφου, καθώς και την αίσθηση χαράς και ικανοποίησης μέσα στη σχέση. 

Αν πιστεύουμε πως δεν αξίζουμε καμία σχέση και πάντα θα είμαστε ή θα καταλήγουμε να είμαστε μόνοι, τότε είναι πιθανό να επιβεβαιωθούμε και ουσιαστικά να σταματήσουμε την προσπάθεια της αναζήτησης. Σταματάμε να αναζητούμε την αγάπη, αφού θεωρούμε ότι ποτέ δεν πρόκειται να τη βρούμε.

Αν πιστεύουμε πως είμαστε μη ελκυστικοί και επιθυμητοί στους άλλους, μπορεί να εκφράζουμε κυρίως αρνητικά συναισθήματα προς τους άλλους και να πιστεύουμε ότι κανείς δεν μας θέλει.  

Ποτέ μην εξιδανικεύεις τους άλλους. Δεν θα ανταποκριθούν ποτέ στις προσδοκίες σου.

Leo Buscaglia

http://psych-quotes.tumblr.com/post/53243315429/relationship-advice. Self-fulfilling prophecies in relationships.

Η ρευστότητα της αγάπης

Ο Bauman θεωρεί ότι σήμερα πλέον οι ανθρώπινες σχέσεις βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι έχουν βελτιωθεί. Αντίθετα, χαρακτηρίζονται από αστάθεια και ευθραυστότητα, κάτι που αντικατοπτρίζει τα βασικά στοιχεία της ρευστής μοντέρνας εποχής που αφορούν ανθρώπους χωρίς μόνιμους, σταθερούς και ανθεκτικούς δεσμούς. Ο σημερινός τρόπος ζωής έχει οδηγήσει τις προσωπικές σχέσεις να χαρακτηρίζονται από ευθραυστότητα, τρωτότητα και ασθενικότητα. Τα χαρακτηριστικά αυτά αντικατοπτρίζουν τη δυσκολία που υπάρχει σήμερα στις προσωπικές σχέσεις και γενικότερα σε όλους τους κοινωνικούς δεσμούς.

Η απουσία μιας σταθερότητας και η εμφάνιση ρευστότητας δεν επιτρέπει τη διατήρηση της μορφής, καθώς είναι σαν η κατάσταση να καθορίζεται από μια εξωτερική δύναμη. Οι ανθρώπινοι δεσμοί χαρακτηρίζονται από ευθραυστότητα και βρίσκονται σε μια κατάσταση διαρκούς αλλαγής. Παρατηρείται γενικά μια τάση για σύναψη δεσμών που μπορούν εύκολα να διαλυθούν, είναι προσωρινοί και μπορούν να αλλάξουν. 

Εστιάζοντας στις πιο στενές διαπροσωπικές σχέσεις –τις ερωτικές σχέσεις- ο Bauman υποστηρίζει ότι είναι ένα πεδίο της ανθρώπινης εμπειρίας όπου η ρευστότητα αποτυπώνεται με πιο έντονο τρόπο. Από τη μία μεριά όλοι έχουν ανάγκη από ένα πιστό και αφοσιωμένο σύντροφο, καθώς βρίσκονται μέσα σε έναν ασταθή και διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο και από την άλλη μεριά όλοι φοβούνται να δεσμευτούν με μια πίστη και αφοσίωση. 

Φαίνεται, πως κύριος στόχος των ανθρώπων σήμερα είναι να επιθυμούν μια σταθερή σχέση, στην οποία ταυτόχρονα θα είναι ελεύθεροι να την διαλύσουν όπου θέλουν. Θέλουν δηλαδή να ζουν έναν αληθινό, βαθύ και παντοτινό έρωτα, που να υπάρχει η δυνατότητα να διαλυθεί με την πρώτη ευκαιρία.

Ο Bauman υποστηρίζει ότι ο έρωτας μπορεί να σωθεί από τη δίνη της ρευστής ζωής αλλά σε αυτή τη διάσωση υπάρχει κι ένα κόστος. Η ηθικότητα, όπως και ο έρωτας, έχει κόστος και σημαίνει να υπάρχεις για τον άλλο. Προσδοκώ να ζήσω την αληθινή αγάπη που ονειρεύομαι σημαίνει να είμαι υπέρ της αυτοθυσίας. Ωστόσο, όλα αυτά θα πρέπει να τα καταφέρω μέσα σε μια αβέβαιη κοινωνία με διάχυτους φόβους, όπου η ανακούφιση είναι πρόσκαιρη και οι ελπίδες εξαφανίζονται πριν ακόμα διαμορφωθούν.

Bauman, Z. (2006). Ρευστή Αγάπη: Για την ευθραυστότητα των ανθρωπίνων δεσμών. Μετ. Γ. Καράμπελας. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Εστία ιδεών.

«Αγάπα τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου»: τι μας λέει ο Bauman

Να αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου: από τη μια μεριά αποτελεί ένα βασικό κανόνα της πολιτισμένης ζωής και από την άλλη έρχεται σε αντίθεση με την έμφαση που δίνεται στον ατομικισμό στο πλαίσιο του σύγχρονου πολιτισμού. 

Πόσο παράλογο είναι να υπάρχει η απαίτηση να αγαπάς τον πλησίον σου μόνο και μόνο διότι είναι πλησίον σου;

Ο Bauman θεωρεί ότι για να αγαπάς κάποιον θα πρέπει να κάνει κάτι ώστε να αξίζει την αγάπη σου. Αγαπάμε κάποιον όταν μοιάζουμε σε σημαντικούς τομείς και αγαπάμε κάποιον όταν νιώθουμε ότι είναι ο ιδανικός για εμάς τους ίδιους. 

Η αγάπη για τον πλησίον δεν μπορεί να υπάρξει ύστερα από απαίτηση, ενώ η αγάπη για τον πλησίον δεν εξασφαλίζει στο άτομο που αγαπά τον πλησίον του ότι και ο πλησίον του θα το αγαπά ή έστω ότι θα το σέβεται.

 

Ο Bauman θεωρεί ότι ο κάθε κανόνας που επίμονα αναδιατυπώνεται, όπως ο κανόνας της αγάπης για τον πλησίον είναι λιγότερο πιθανό να εφαρμοστεί από τα άτομα. 

Ωστόσο, η αποδοχή του κανόνα να αγαπάς τον πλησίον σου αποτελεί μια γενέθλια πράξη της ανθρωπότητας, με συνέπεια το πέρασμα από το ένστικτο της επιβίωσης στην ηθικότητα. Η αγάπη για τον εαυτό αποτελεί ζήτημα επιβίωσης, ενώ η αγάπη για τον πλησίον του σαν τον εαυτό είναι αυτό που διαφοροποιεί την ανθρώπινη επιβίωση από την επιβίωση των άλλων ζωντανών οργανισμών. 

Επιπλέον, υπάρχει η πεποίθηση που υποστηρίζει ότι τόσο η αγάπη για τον εαυτό όσο και η αγάπη για τον πλησίον διαφοροποιεί τους ανθρώπους από τα ζώα. Η αγάπη που νιώθει ο άνθρωπος για τον εαυτό του τον ωθεί στην μάχη για την επιβίωση. Ωστόσο, γενικά η επιβίωση μπορεί να υπάρξει χωρίς την αγάπη για τον εαυτό, καθώς η αγάπη για τον εαυτό μπορεί να ακολουθήσει αντίθετο δρόμο από την επιβίωση. Επιπλέον, υποστηρίζεται ότι η αγάπη για τον εαυτό εξαρτάται από την αγάπη που προσφέρουν οι άλλοι στο άτομο. Παίζει σημαντικό ρόλο η αγάπη και ο σεβασμός που μας δείχνουν οι άλλοι ώστε να αγαπήσουμε τον εαυτό μας. 

Ουσιαστικά, ο Bauman αναφέρει ότι μέσα από την αγάπη που δείχνουν οι άλλοι σε εμάς μας οδηγεί στο να αγαπήσουμε κι εμείς τον εαυτό μας. Επομένως, πρόκειται για μια σχέση όπου το άτομο θα πρέπει να δεχτεί την αγάπη και τον σεβασμό των άλλων ώστε να αγαπήσει τον εαυτό του και μετά να αγαπήσει και αυτό τους άλλους. Το άτομο μπορεί να αγαπήσει τους άλλους και να τους προσφέρει την αγάπη του μόνο αν νιώσει ότι είναι σημαντικό για αυτούς. Αυτό δείχνει πως το αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου, όπου φαίνεται αυτονόητο ότι όλοι αγαπούν τον εαυτό τους αμφισβητείται. Το άτομο μπορεί να μην αγαπά τον εαυτό του, δεν μπορούμε να το θεωρήσουμε δεδομένο αυτό.

Ο Bauman υποστηρίζει ότι τόσο η αγάπη για τον εαυτό όσο και η αγάπη για τον πλησίον δεν ακολουθούν το ένστικτο της επιβίωσης, αν και πολλοί θεωρούν ότι η αγάπη για τον εαυτό αποτελεί ένα κίνητρο για τον αγώνα επιβίωσης. Ωστόσο, η επιβίωση μπορεί να υπάρξει και χωρίς την αγάπη για τον εαυτό καθώς πρόκειται για δύο διαφορετικούς δρόμους, που μπορεί να είναι παράλληλοι αλλά μπορεί να είναι και αντίθετοι, αφού η αγάπη για τον εαυτό μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο ή απειλή της ζωής. 

Η αγάπη για τον εαυτό εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο ο εαυτός μας είναι κατάλληλος για να αγαπηθεί, για αυτό η αγάπη του ατόμου για τον εαυτό του εξαρτάται από την αγάπη των άλλων προς αυτό ή την ελπίδα να αγαπηθεί από τους άλλους. Το άτομο ουσιαστικά αγαπά την κατάσταση κατά την οποία αγαπάται από τους άλλους. Έτσι, για να αγαπά το άτομο τον εαυτό του θα πρέπει να δεχθεί την αγάπη των άλλων καθώς μόνο μέσα από την αγάπη που του προσφέρουν οι άλλοι θα μπορέσει να αγαπήσει τον εαυτό του. Το κάθε άτομο έχει την ανάγκη να βιώσει την αγάπη από τους άλλους έτσι ώστε να μπορέσει να αγαπήσει και το ίδιο τον εαυτό του. Επομένως, το άτομο θα πρέπει πρώτα να αγαπηθεί από τους άλλους ώστε να αγαπήσει τον εαυτό του.

Το άτομο μπορεί να αγαπήσει τον εαυτό του αφού πρώτα νιώσει ότι είναι αγαπητό και αποδεκτό από τους ανθρώπους γύρω του. Για αυτό θα πρέπει το κάθε άτομο να προσφέρει την αγάπη του στους άλλους και να δέχεται το ίδιο αγάπη. Το πιο σημαντικό είναι να εξασφαλίσει το άτομο την αγάπη των άλλων έτσι ώστε να μπορέσει να αγαπήσει τον εαυτό του. Ωστόσο, σε αυτό δεν γίνεται αναφορά για την καθολικότητα της αγάπης που αποτελεί βασικό στοιχείο της εντολής να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου. Επομένως, παραμένει το ερώτημα κατά πόσο είναι δυνατόν το άτομο να έχει την αγάπη όλων ώστε να μπορέσει και το ίδιο να αγαπήσει τον εαυτό του και από την άλλη κατά πόσο είναι δυνατόν να αγαπήσει όλους τους πλησίον του σαν τον εαυτό του.    

Ο Bauman αμφισβητεί δύο βασικά ζητήματα, εκ των οποίων το πρώτο αφορά τη σύνδεση της επιβίωσης με την αγάπη του εαυτού και το δεύτερο αφορά την αγάπη του εαυτού ως ένα δεδομένο στοιχείο στην ύπαρξη των ατόμων, ενώ το κεντρικό του ενδιαφέρον εστιάζεται στην αμφισβήτηση της αγάπης για τον πλησίον σαν τον εαυτό.

Bauman, Z. (2006). Ρευστή Αγάπη: Για την ευθραυστότητα των ανθρωπίνων δεσμών. Μετ. Γ. Καράμπελας. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Εστία ιδεών.

Έρωτας και ψευδαισθήσεις...

Οι άνθρωποι φέρνουν μαζί τους διάφορα ιδανικά η εικόνες σε μια ερωτική σχέση, που μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο ενδέχεται να εξελιχθεί. Ένα άτομο μπορεί να πάψει γρήγορα να είναι ερωτευμένο αν ο σύντροφος αποδειχθεί ότι δεν είναι ότι νόμιζε αρχικά ότι ήταν. Ο αρχικός έρωτας δεν απευθυνόταν στο σύντροφο αλλά σε κάποια εξιδανικευμένη εικόνα που είχε διαμορφώσει το άτομο για το σύντροφο αυτό, όπως ο ‘ιππότης στο άσπρο άλογο’» (Hogg & Vaughan, 2010: 642). 

Ερωτευόμαστε κάποιον με βάση εικόνες που ήδη έχουμε στο μυαλό μας και δεν γνωρίζουμε από πού προέρχονται. Μπορεί να στηρίζονται σε εικόνες που έχουμε δημιουργήσει από προηγούμενες έρωτές μας, μπορεί να στηρίζονται σε εξιδανικευμένους ή ιδανικούς χαρακτήρες που προέρχονται από τη μυθοπλασία ή αντικείμενα αγάπης που είχαμε κατά την παιδική μας ηλικία, όπως οι γονείς μας και οι σημαντικοί άλλοι. «Ένα χαρακτηριστικό της εξωτερικής εμφάνισης παρόμοιο με κάποιο χαρακτηριστικό που εμπεριέχεται στην εικόνα μπορεί να ξεκινήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση μέσα από την οποία και άλλα χαρακτηριστικά από την εικόνα μεταβιβάζονται στο σύντροφο» (Hogg & Vaughan, 2010:642). 

 

Πρόκειται για εικόνες που μοιάζουν να διαφοροποιούν τον έρωτα από τη συμπάθεια. Ο έρωτας όμως δημιουργεί και ψευδαισθήσεις ή στηρίζεται σε ψευδαισθήσεις. Ποιες είναι αυτές οι ψευδαισθήσεις;

Η πεποίθηση στο ρομαντικό πεπρωμένο:

«Είμαστε φτιαγμένοι ο ένας για τον άλλο»: η σχέση που αναπτύσσουμε στηρίζεται σε μια θετική αρχή και ενδέχεται να διατηρηθεί περισσότερο και να γίνεται αντιληπτή ως ευτυχισμένη.

Οι άνθρωποι προβάλλον τον δικό τους ιδανικό εαυτό σε ένα άλλο άτομο.

Όταν δεν είμαστε ικανοποιημένοι από τους εαυτούς μας είμαστε ευάλωτοι στον έρωτα, καθώς αυτός μας δίνει τη δυνατότητα να φαντασιωνόμαστε ότι ικανοποιούνται οι ανάγκες μας. Στη συνέχεια αρχίζουμε να ντύνουμε τον άλλο με αυτές τις φαντασιώσεις μας. 

Ο έρωτας μοιάζει άρρηκτα δεμένος και συνδέεται με τη φαντασία και τις θετικές ψευδαισθήσεις. Συνήθως, ερωτευόμαστε έχοντας μια μεροληπτική εικόνα του άλλου και στηριζόμαστε σε μεγάλο βαθμό σε αυτό που πλάθουμε με τη φαντασία μας, δημιουργώντας προσδοκίες και αναπαράγοντας διαρκώς νέες φαντασιώσεις…

Οι θετικές ψευδαισθήσεις μπορούν να έχουν θετικές επιδράσεις αυτοεκπλήρωσης στην περίπτωση του ρομαντικού έρωτα.

Σε κάθε περίπτωση, «χρειαζόμαστε να είμαστε στη σωστή σχέση με το σωστό άτομο και υπάρχει μια ‘αίσθηση πεποίθησης… που αντλείται από τη διατήρηση μιας συμπαγούς, συνεκτικής, αξιολογικά συνεπούς ιστορίας για το σύντροφό μας» (Hogg & Vaughan, 2010: 643).

Βιβλιογραφία 

Hogg & Vaughan (2010). Κοινωνική ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg.

   

Αγάπη: προβολή ψευδαισθήσεων επάνω σε κάποιον που έχουμε επινοήσει. ~Orban~

Αυτό που ερωτευόμαστε δεν είναι το άτομο, αλλά την εικόνα που προβάλλουμε πάνω σ' αυτό.  ~Έριχ Φρομ~