Αυτιστική σκέψη: μια προσπάθεια να την κατανοήσουμε

Πρόκειται για ένα τρόπο σκέψης που στηρίζεται σε ένα τρόπο θέασης των πραγμάτων στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται ο εαυτός του ατόμου. Δεν είναι ακριβώς εγωιστική ή εγωκεντρική σκέψη αλλά ένας εγωκεντρικός τρόπος προσέγγισης όσων συμβαίνουν. Το άτομο υιοθετεί μια λογική, που είναι η δική του λογική, και είναι διαφορετική από τη λογική των υπολοίπων. Αυτό μπορεί να το ξέρει ή να το καταλαβαίνει, όμως, δεν μπορεί να μπει στη θέση του άλλου, δεν μπορεί να σκεφτεί ποιες είναι οι συνέπειες για τον άλλο, παίρνει αποφάσεις με βάση τον εαυτό του. Ας σκεφτούμε πως σκέφτεται ένα παιδί με αυτισμό. Απαιτεί, δεν δέχεται αναβολές και όταν προσπαθούμε να του εξηγήσουμε κάτι με βάση τη λογική αντιδρά έντονα με στόχο να αποκτήσει αυτό που θέλει. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που στηρίζεται σε μια λογική που μας θυμίζει λίγο και τη συμπεριφορά ενός τρίχρονου παιδιού που βρίσκεται ακόμη στον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης. 

Κάποιοι θέτουν το ερώτημα μήπως τα παιδιά με αυτισμό δεν έχουν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, μια διαφορετική λογική, απλά έχουν ένα πρόβλημα να μας εξηγήσουν με τη χρήση της γλώσσας όλα όσα σκέφτονται;

Ένα ακόμη ερώτημα είναι ένα παιδί με αυτισμό ξέρει ποια είναι η λογική των άλλων και επιλέγει να χρησιμοποιεί τη δική του λογική, αγνοώντας τη λογική των άλλων ή αγνοεί ότι υπάρχει και μια διαφορετική λογική; Αλλά κι αν αυτό ισχύει μπορούμε να μιλάμε για μια κοινή λογική που χαρακτηρίζει όλους τους ανθρώπους;

Τι είναι λογικό και τι όχι; Και ποιος αποφασίζει για το τι είναι λογικό;

Για ένα παιδί με αυτισμό λογικό μπορεί να είναι να πάει βόλτα, γιατί είναι η ώρα να πάει βόλτα ότι και να συμβαίνει στο σπίτι. Για τους άλλους λογικό είναι να λυθούν πρώτα τα προβλήματα και μετά να πάνε βόλτα ή και να αναβληθεί τελείως η βόλτα. Το παιδί με αυτισμό σκέφτεται με βάση τον εαυτό του, δρα με στόχο να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες και τα δικά του θέλω, αγνοώντας ή παραβλέποντας τις ανάγκες των άλλων.

Για να επικοινωνήσουμε με ένα αυτιστικό παιδί θα πρέπει να σεβαστούμε τη δική του λογική, να ακούσουμε και να λάβουμε υπόψη τη δική του λογική, όποια κι αν είναι αυτή και μόνο σταδιακά να προσπαθούμε να του δείξουμε ότι υπάρχουν κι άλλες «λογικές». 

Η αυτιστική σκέψη στηρίζεται στην αυτιστική λογική, η οποία είναι αρκετά απογυμνωμένη από κοινωνικούς κανόνες και «πρέπει». Είναι ίσως και ένας πιο αθώος ή και λίγο πρωτόγονος τρόπος σκέψης, που στηρίζεται στα ένστικτα και τις ανάγκες. Είναι, επίσης, μια απείθαρχη σκέψη, που δεν αναζητά ρεαλιστικά και λογικά κριτήρια, αλλά ούτε και την επιβεβαίωση της εμπειρίας ή ίσως και ένας άκαμπτος τρόπος σκέψης. Αυτός ο τρόπος σκέψης συγκεντρώνει πολλά κοινά στοιχεία με τη σκέψη που εμφανίζεται στα όνειρα αλλά και με την ψυχωτική σκέψη, που αγνοεί την πραγματικότητα, ενώ το άτομο έχει τη δυνατότητα να εκπληρώσει τις επιθυμίες του με μεγαλοπρεπείς αυταπάτες και να αποφύγει την ανικανότητα με παραληρητικές ιδέες καταδίωξης. Χαρακτηρίζεται από συνειρμούς, ασαφείς αναλογίες και μια διαρκή αναζήτηση για κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών (Bleuler, 1951).

Ο Bleuler ήταν από τους πρώτους που μίλησε για την αυτιστική σκέψη, αναφέροντας ότι διέπεται από τους δικούς της νόμους. Το άτομο με αυτισμό αναπτύσσει έναν αυτιστικό κόσμο, που είναι τόσο πραγματικός όσο και η πραγματικότητα που βιώνουμε. Πρόκειται όμως για μια διαφορετική πραγματικότητα που δεν είναι κατανοητή από τους υπόλοιπους, που προσπαθούν να την αναλύσουν και να την ερμηνεύσουν με βάση τη δική τους λογική.   

Bleuler, E. (1951). Autistic- undisciplined thinking. In E. Bleuler & D. Rapaport (Eds.), Organization and pathology of thought: Selected sources (pp. 438- 450). New York: Columbia University Press.