Ο φόβος στη σύγχρονη ρευστή κοινωνία

Ο φόβος, σύμφωνα με τον Bauman, είναι «πραγματικά ο πιο απειλητικός από τους δαίμονες που φωλιάζουν στις ανοικτές κοινωνίες της εποχής μας. Ωστόσο, η ανασφάλεια του παρόντος και η αβεβαιότητα για το μέλλον είναι αυτά που επωάζουν και εκτρέφουν τον πιο τρομακτικό και αφόρητο φόβο μας. Η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα, με τη σειρά τους, γεννιούνται από την αίσθηση της ανημπόριας. Φαίνεται ότι δεν έχουμε πλέον τον έλεγχο, είτε μόνας είτε κάποιοι από εμάς είτε συλλογικά, και, γεγονός που δυσχεραίνει τα πράγματα, μας λείπουν τα εργαλεία που θα επιτρέψουν στην πολιτική να εξυψωθεί στο επίπεδο στο οποίο η εξουσία έχει ήδη εγκατασταθεί. Εάν συνέβαινε αυτό, θα μας δινόταν η δυνατότητα να επανακτήσουμε και να ξανακερδίσουμε τον έλεγχο πάνω στις δυνάμεις που διαμορφώνουν την κοινή μας κατάσταση, ενώ θέτουμε το εύρος των δυνατοτήτων μας και τα όρια της ελευθερίας μας για να επιλέγουμε. Ο έλεγχος αυτός έχει τώρα γλιστρήσει από τα χέρια μας ή τον έχουν αρπάξει. Ο δαίμονας του φόβου θα εξορκιστεί μόνο όταν βρούμε, ή για την ακρίβεια διαμορφώσουμε, τέτοια εργαλεία» (Bauman, 2017: 54).

«Σήμερα οι φόβοι, που έτσι κι αλλιώς ήταν οικείοι σε όλες τις προηγούμενες κοινωνίες των ανθρώπων, διαθέτουν ένα θεμελιακά διακριτό χαρακτηριστικό. Αυτό είναι η αποσύνδεση των δράσεων που εμπνέονται από αυτούς τους φόβους από τα υπαρξιακά ρίγη που τους γέννησαν. Με άλλα λόγια, η μετάθεση του φόβου, από τις σχισμές και τις ρωγμές της ανθρώπινης κατάστασης όπου η μοίρα κυοφορείται και εκκολάπτεται, σε περιοχές του βίου οι οποίες κατά κύριο λόγο δεν σχετίζονται με την αυθεντική πηγή της αγωνίας. Όση προσπάθεια και εάν καταβληθεί σε αυτές τις περιοχές είναι απίθανο να αδρανοποιήσει ή να φράξει αυτή την πηγή, οπότε όσο σοβαρή και ειλικρινής και εάν είναι η προσπάθεια αποδεικνύεται ανίκανη να κατευνάσει την αγωνία. Για αυτόν τον λόγο ο φαύλος κύκλος του φόβου και των δράσεων που εκπηγάζουν από τον φόβο συνεχίζεται, χωρίς να χάνει καθόλου τη δυναμική του –δίχως ωστόσο να προσεγγίζει τον προφανή στόχο του» (Bauman, 2017: 33). 

«Ο περιρρέων και υποσυνείδητος φόβος του άγνωστου αναζητά απελπισμένα αξιόπιστες διεξόδους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι συσσωρευμένες ανησυχίες τείνουν να ξεσπούν σε επιλεγμένες κατηγορίες ‘ξένων’, που επιλέχτηκαν ως επιτομή του ‘ξένου’: του ανοίκειου και αδιαφανούς πλαισίου του βίου, της αοριστίας των κινδύνων και της άγνωστης φύσης των απειλών… Όμως, η ρευστή σύγχρονη ζωή είναι σίγουρο ότι θα παραμείνει ακανόνιστη και παρορμητική οποιαδήποτε κι αν είναι η μεταχείριση και τα δεινά των ‘ανεπιθύμητων ξένων’. Έτσι, η ανακούφιση τείνει να είναι βραχυπρόθεσμη και οι ελπίδες που επενδύθηκαν στα σκληρά και αποφασιστικά μέτρα εκμηδενίζονται όσο σύντομα αναδύθηκαν» (Bauman, 2017: 144-145). 

«Το ξαφνικό των χτυπημάτων, η ακανόνιστη συχνότητά τους, η απειλητική ικανότητά τους να εμφανίζονται από οπουδήποτε το κάνουν απρόβλεπτα και εμάς ανυπεράσπιστους. Στον βαθμό που οι κίνδυνοι παραμένουν κατεξοχήν ευμετάβλητοι, αλλόκοτοι και επιπόλαιοι, είμαστε οι καθιστοί στόχοι, λίγα είναι τα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε, εάν μπορεί να γίνει κάτι, για να τους αποτρέψουμε. Μια τέτοια απελπισία είναι τρομαχτική. Η αβεβαιότητα σημαίνει φόβος. Είναι κατανοητό γιατί ονειρευόμαστε συνεχώς έναν κόσμο χωρίς ατυχήματα. Έναν κανονικό, προβλεπόμενο κόσμο, όχι έναν κόσμο σαν το πόκερ… Με μια λέξη, ονειρευόμαστε έναν αξιόπιστο κόσμο, έναν κόσμο τον οποίο μπορούμε να εμπιστευτούμε, έναν ασφαλή κόσμο» (Bauman, 2017: 157-158).

Bauman, Ζ. (2017). Ρευστοί καιροί. Η ζωή την εποχή της αβεβαιότητας. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Υπνοφοβία (Somniphobia/ Hypnophobia)

Υπνοφοβία είναι ο φόβος του ατόμου να κοιμηθεί, που συνδέεται με τον φόβο του αγνώστου και την αίσθηση της απώλειας του ελέγχου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου το άτομο νιώθει ότι έχει απώλεια της συνείδησης και επομένως, αν συμβεί κάτι δεν θα μπορέσει να αντιδράσει. 

Συχνά, το άτομο που υποφέρει από υπνοφοβία νιώθει τρομοκρατημένο καθώς πολιορκείται από σκέψεις σχετικά με τι μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια του ύπνου. Επίσης, κάποια άτομα φοβούνται ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου μπορεί να δουν εφιάλτες ή ότι μπορεί να μην ακούσουν κάποιο άτομο που θα τους καλέσει. 

Η υπνοφοβία είναι μια μορφή φοβίας που συνδέεται με άλλες φοβίες, όπως τον φόβο της υπνοβασίας, τον φόβο των εφιαλτών και τον φόβο του θανάτου κατά τη διάρκεια του ύπνου (θανατοφοβία). Η υπνοβασία αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες της υπνοφοβίας, καθώς αρκετά άτομα φοβούνται να πάνε για ύπνο, στη σκέψη ότι μπορεί να υπνοβατήσουν και να εκδηλώσουν διάφορες συμπεριφορές. 

Επίσης, συχνά ο θάνατος χαρακτηρίζεται ως μεγάλος ύπνος. Κατά συνέπεια, άτομα με υπνοφοβία νιώθουν ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι ευάλωτα και μπορεί να πεθάνουν, καθώς ο θάνατος και ο ύπνος είναι δύο παρόμοιες με ελεγχόμενες καταστάσεις. 

Ακόμη, άτομα που μιλάνε συχνά στον ύπνο τους μπορεί να φοβούνται να κοιμηθούν, αποφεύγοντας να αποκαλύψουν μυστικά που τα αφορούν. 

Ένας ακόμη λόγος της υπνοφοβίας είναι η υπνική παράλυση, που είναι μια κατάσταση μυϊκής παράλυσης, κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η κατάσταση αυτή μπορεί να συνδέεται ή να οδηγεί στον φόβο για τον ύπνο. 

Επιπλέον, τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές εμφανίζουν μεγάλες δυσκολίες κατά τη διάρκεια του ύπνου, εμφανίζοντας υπνοφοβία, η οποία συχνά συνδέεται με εφιάλτες και πανικό κατά τη διάρκεια του ύπνου. 

Η φοβία αυτή ενδέχεται, επίσης, να συνδέεται με αρνητικά ή τραυματικά συμβάντα, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.

Τα συμπτώματα που εμφανίζουν τα άτομα με υπνοφοβία είναι κούραση κατά τη διάρκεια της ημέρας και υπνηλία, ευερεθιστότητα και διακυμάνσεις στη διάθεση, αδυναμία συγκέντρωσης και μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία, συχνή τάση εξάντλησης και χαμηλά επίπεδα ενέργειας. Τα πιο κοινά και συνηθισμένα συμπτώματα είναι ο πανικός και το άγχος, με τη σκέψη ότι κάτι θα συμβεί κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη μνήμη και νοητική εγρήγορση, καθώς και σε απώλεια ελέγχου.

Η αντιμετώπιση της υπνοφοβίας, όπως και των άλλων φοβιών, μπορεί να περιλαμβάνει μυϊκή χαλάρωση με τη χρήση βαθιών αναπνοών. Στο πλαίσιο της θεραπείας μπορεί να δοθεί έμφαση σε λογικές και παράλογες σκέψεις που κάνει το άτομο σχετικά με τον ύπνο και η καταγραφή αυτών. Η υπνοφοβία μπορεί να συνδέεται με άλλα προβλήματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να αναζητηθούν τα θέματα από τα οποία μπορεί να πηγάζει η υπνοφοβία. Η υπνοφοβία, όπως και άλλες φοβίες, μπορεί να αναπτυχθεί ως συνέπεια ενός τραυματικού γεγονός ή με βάση τα γονίδια ή την φυσιολογία του ατόμου. Δεν είναι σαφές σε όλες τις περιπτώσεις το αίτιο που οδήγησε το άτομο στην εκδήλωση μιας φοβίας. 

Σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο θα μπορούσαν να ακολουθηθούν ορισμένες τεχνικές: 

• Το άτομο μπορεί να καθορίσει και να εφαρμόσει ένα δομημένο πρόγραμμα ύπνου κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και το Σαββατοκύριακο.

• Το άτομο μπορεί να αποφεύγει την καφεΐνη, το κάπνισμα και το αλκοόλ μερικές ώρες πριν τον ύπνο, καθώς πρόκειται για διεγερτικές ουσίες.

• Το άτομο μπορεί να δημιουργήσει ένα χαλαρωτικό τελετουργικό πριν τον ύπνο, όπως ένα ζεστό ντουζ, μια χαλαρωτική και ήρεμη μουσική ή ένα βιβλίο.  

      

Βιβλιογραφία

http://www.fearof.net/fear-of-sleep-phobia-somniphobia/.

https://www.allaboutcounseling.com/library/somniphobia/.

http://curemysleepapnea.com/sleepsource/2015/11/04/somniphobia/.

Ο φθόνος ως σχηματισμός συμπτώματος

«Ο Φρόυντ αναφέρει επανειλημμένα τη σημασία του φθόνου στις κοινωνικές σχέσεις, τόσο στον μικροκοινωνικό (διαπροσωπικό) όσο και στον μακροκοινωνικό (δημόσιο) χώρο. Ως πρωτογενής μορφή απόρριψης και αντιπάθειας του διαφορετικού άλλου, ο φθόνος παίζει αρχικά έναν θεμελιακό ρόλο στην ανάδυση κοινωνικών στάσεων και θεσμών, ως μια αντίδραση της κοινότητας ενάντια στη ‘διαλυτική’ τάση του ατόμου. Στο Τοτέμ και ταμπού, ο Φρόυντ αναφέρει ότι, όπως στις ανεπτυγμένες κοινωνίες σε σχέση με τους νόμους, έτσι και στις πρωτόγονες κοινότητες το άτομο που παραβαίνει τα συλλογικά ταμπού προκαλεί τον φθόνο των άλλων. Ο ‘τολμηρός’ παραβάτης/ εγκληματίας πρέπει να τιμωρηθεί, εφόσον οι άλλοι θα ήθελαν δυνητικά να κάνουν το ίδιο, αλλά δεν το έπραξαν. Οι ζώντες φοβούνται επίσης τον φθόνο των νεκρών και για αυτό τηρούν όλα τα τελετουργικά απέναντί τους. Ο πρωτοπατέρας, απέναντι στον οποίο οι γιοι έτρεφαν αμφίρροπα συναισθήματα, ήταν αντικείμενο φθόνου εκ μέρους τους, αλλά ο φθόνος χαρακτήριζε και τις αμοιβαίες σχέσεις τους μετά τον φόνο του πρωτοπατέρα» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 151-152).

«Ο Φρόυντ τονίζει στην Ψυχολογία των μαζών πως το πρωτότοκο παιδί φθονεί ή ζηλεύει το δευτερότοκο και τα επόμενα αδέλφια, έτσι ώστε οι γονείς στον βαθμό που (ορθώς) αγαπούν όλα τα παιδιά τους εξίσου, το αναγκάζουν να ταυτισθεί με τα άλλα. Αυτή είναι η πηγή του συλλογικού αισθήματος του ανήκειν σε μια ομάδα, το οποίο ο Φρόυντ ονομάζει προϊόν αντίδρασης ενάντια στη ζήλια και τον φθόνο. Ως εκ τούτου, το πρώτο αίτημα της αντίδρασης αυτής είναι η δικαιοσύνη, ενώ το αίτημα της ισότητας οδηγεί στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 152-153).

«Ο Φρόυντ υπογραμμίζει επίσης τη θεμελιακή τάση μιας πρωταρχικής επιθετικότητας (του φθόνου) των ατόμων ανάμεσά τους, η οποία αναγκάζει τον εκάστοτε πολιτισμό, μέσω του σχηματισμού αντιδράσεων, να την αντιμετωπίσει. Το πρόβλημα που προκύπτει εδώ είναι ότι αυτές οι αντιδράσεις αποτυγχάνουν πλήρως. Έτσι, η απαίτηση για ‘ισότητα’ κρύβει πάντα τον απωθημένο φθόνο των ατόμων της ομάδας, από όπου η τελευταία προήλθε, και ο οποίος με την πρώτη ευκαιρία εμφανίζεται πάλι στο προσκήνιο, ενάντια σε κάθε άτομο που ‘ξεχωρίζει’ (αδιάφορα πώς) από τη μάζα» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 154).

«Η άμιλλα, ο ‘αγώνας’ και ο θεμιτός ανταγωνισμός αποτελούν το αναγκαίο, διορθωτικό στοιχείο ενάντια στην παραλυτική επίδραση κάθε ισοπεδωτικής ισότητας. Από την άλλη, όμως, και ο ανταγωνισμός ενέχει στοιχεία αμφιρροπίας, εφόσον και εδώ εισχωρεί πάλι ο φθόνος, ως αθέμιτος, αδίστακτος ανταγωνισμός και ως ‘ναρκισσισμός των μικρών διαφορών’. Έτσι από τώρα διαφαίνεται ότι μια ‘ποιοτικά ανώτερη’ ισότητα προϋποθέτει όχι απλά την απώθηση του φθόνου, αλλά την υπέρβασή του μέσα από μετουσιωτική διεργασία, η οποία συγχρόνως ενέχει και την αναγνώριση της ‘ανισότητας μέσα στην ισότητα’, ως υπέρβαση του φθόνου και του ναρκισσισμού των ανταγωνιζόμενων ατόμων και ομάδων» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 154-155).

«Ο Φρόυντ τονίζει ότι η προΰπαρξη ισχυρών ‘κακών’ τάσεων στην παιδική ηλικία (βίαιων, επιθετικών, φθονερών τάσεων) αποτελεί συχνά την προϋπόθεση για μια έντονη στροφή του ενηλικιωμένου ατόμου προς το ‘καλό’, εφόσον οι κακές τάσεις δεν αποτελέσουν απλά το αντικείμενο μιας απώθησης, αλλά μιας αντίδρασης, μέσω της μερικής μεταστροφής στο αντίθετό τους» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 155). 

«Μια ορισμένη συνεχιζόμενη ορμική καταπίεση μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό περίεργων αντιδράσεων και αντισταθμίσεων, οι οποίες από τη μια συνοδεύουν στο επίπεδο της σεξουαλικότητας νευρωτικά συμπτώματα, ενώ από την άλλη εκφράζονται ως παραμορφώσεις του χαρακτήρα. Οι τελευταίες, ωσαύτως δε και τα συμπτώματα, ενέχουν πάντα την ετοιμότητα των ανεσταλμένων ορμών να βρουν την ικανοποίησή τους με την πρώτη ευκαιρία που θα τους δοθεί. Ο Φρόυντ αναρωτιέται εδώ ρεαλιστικά κατά πόσον για τη διατήρηση του πολιτισμού χρειάζεται απαραίτητα ένα ποσοστό πολιτισμικής υποκρισίας, καθόσον, διαφορετικά, ο πραγματικός (ολικός) εκπολιτισμός των ατόμων δεν επαρκεί για τη διατήρηση του πολιτισμού» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 156).

«Η ανάλυση του συμπτώματος στο οποίο οδηγεί ο φθόνος συνεπάγεται περαιτέρω τον σχηματισμό αντιδράσεων στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των νευρωτικών υποκειμένων. Ο λεγόμενος ‘χαρακτήρας’ είναι ψυχαναλυτικά μια μορφή ‘επιτυχημένης’ νεύρωσης, μια ‘κατεστημένη αντίδραση’ του υποκειμένου. Ο ψυχαναγκαστικός χαρακτήρας ενέχει πάντα το στοιχείο της υπερβολικής ευσυνειδησίας. Πρόκειται για ένα ‘αντιδραστικό σύμπτωμα’ ενάντια σε ασυνείδητους πειρασμούς. Η ένοχη συνείδηση που συνοδεύει το σύμπτωμα συνεπάγεται το άγχος της ηθικής συνείδησης απέναντι σε κάποια μελλοντική ασυνείδητη απειλή κινδύνου. Στον χώρο της θρησκείας, της πολιτικής και της καθημερινότητας διαμορφώνονται κανόνες, σύμβολα και τελετουργικά, που έχουν τον χαρακτήρα αντιδράσεων. Αλλά οι τελευταίες έχουν έναν παραμορφωμένο χαρακτήρα, πρέπει να αποκρυπτογραφηθούν για να αποκαλυφθεί το στοιχείο ενάντια στο οποίο είναι αντιδράσεις» (Δεμερτζής & Λίποβατς, 2006: 158-159).

   

Δεμερτζής Ν. & Λίποβατς, Θ. (2006). Φθόνος και μνησικακία. Αθήνα: Πόλις.

  

Τα “super foods” του έρωτα

Τροφές που απογειώνουν τη λίμπιντο

Εν όψει Αγίου Βαλεντίνου, ίσως κάποιοι έχουμε αναρωτηθεί τι τροφές θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα αφροδισιακό γεύμα.

Ας δούμε κάποιες τροφές που συμβάλλουν στην αύξηση της ερωτικής και σεξουαλικής διέγερσης. Πιο συγκεκριμένα, τροφές που επηρεάζουν τις ορμόνες, τη χημεία του εγκεφάλου και τα επίπεδα της ερωτικής ενέργειας. Λειτουργούν ψυχοδραστικά αυξάνοντας τη ροή του αίματος στα ανδρικά γεννητικά όργανα ή ενισχύουν την ερωτική διάθεση και στα δύο φύλα.

Το σπαράγγι αποτελεί εξαίσια αφροδισιακή τροφή και κυρίως το φολικό οξύ το οποίο περιέχει. Αυτό συντελεί στην παραγωγή ισταμίνης, ουσίας απαραίτητης για την επίτευξη του οργασμού και στα δύο φύλα. 

Το αβοκάντο περιέχει φολικό οξύ, καθώς και τη βιταμίνη Β6, που βοηθά στην παραγωγή της ανδρικής ορμόνης και το κάλιο, που βοηθά στη ρύθμιση του θυρεοειδούς αδένα της γυναίκας. 

Τα ραπανάκια λόγω της καυτερής γεύσης τους θεωρούνται ιδανικά για την αφύπνιση της ερωτικής διέγερσης και την οργασμική κορύφωση. 

Εξέχουσα θέση καταλαμβάνει το σύκο, κι αυτό διότι εμπεριέχει αμινοξέα τα οποία εκτοξεύουν τη λίμπιντο. Ακόμη, το καρπούζι, που περιέχει λυκοπένιο, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, βοηθώντας τη στύση.

Η μπανάνα περιέχει μαγνήσιο, κάλιο και βιταμίνη Β. Συστατικά ουσιώδη για την παραγωγή σεξουαλικών ορμονών. Περιέχει χημικές ενώσεις μετάλλων και το ένζυμο “του έρωτα και της στύσης”, τη βρομελίνη, που θεωρείται ότι βοηθά τη λίμπιντο. Πλούσιος σε βρομελίνη είναι και ο ανανάς. 

Οι πιπεριές τσίλι περιέχουν καψαϊκίνη, η οποία διεγείρει τις νευρικές απολήξεις και απελευθερώνει την επινεφρίνη, γνωστή και ως αδρεναλίνη, που βοηθά τον οργανισμό να κινητοποιήσει όλες τις πηγές ενέργειάς του.

Το πιπέρι, με βασική ουσία την πιπερίνη, καθώς και το οξύ και διαπεραστικό του άρωμα αποδεδειγμένα επιδρά στην αύξηση της λίμπιντο. Εκτός από το πιπέρι, το σαφράν και το μοσχοκάρυδο συμβάλλουν στη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων αυξάνοντας τη ροή του αίματος και βοηθούν στη σκληρότητα και διατήρηση της στύσης. Η κανέλα, το κύμινο και το γαρίφαλο είναι, επίσης, αφροδισιακά καρυκεύματα. 

Ιδιαίτερα σεξουαλική τροφή θεωρούνται και τα βατόμουρα, που συμβάλλουν στη χαλάρωση των αιμοφόρων αγγείων και την καλύτερη ροή του αίματος προς το πέος κατά τη σεξουαλική επαφή, διατηρώντας σταθερές και μεγαλύτερης διάρκειας στύσεις.

Υπάρχουν και ορισμένα ποτά που απογειώνουν την ερωτική διάθεση, όπως το κρασί και η σαμπάνια. Ειδικά, ένα μείγμα κόκκινου κρασιού με σκόρδο, τζίντζερ, κανέλα και ζάχαρη υπήρξε πολύ δημοφιλές αφροδισιακό ηδύποτο για αιώνες. Όμως, βασιλιάς όλων είναι το αψέντι, που είναι ένα πολύ δυνατό απεριτίφ, με βασικό συστατικό την αρωματική αψιθιά. Ωστόσο, σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει παραισθήσεις. Τέλος, άλλα ηδύποτα με αφροδισιακές ιδιότητες είναι το Chartreuse και το Benedictine.

Για επιδόρπιο μπορούν να χρησιμοποιηθούν κάποια φρούτα από τα παραπάνω που αναφέρθηκαν, σε συνδυασμό με καρύδια, αμύγδαλα, ρόδι και μέλι καθώς και το μάνγκο, το οποίο είναι πλούσιο σε συστατικά που μιμούνται τα οιστρογόνα και αυξάνει την ερωτική διάθεση και στα δύο φύλα.  Ένας γευστικός πειρασμός θα μπορούσε να είναι: φράουλες βουτηγμένες σε σοκολάτα, καθώς οι φράουλες μοιάζουν με το σχήμα της καρδιάς υποδηλώνοντας το πάθος και η σοκολάτα, η οποία περιέχει την ουσία φαινυλαιθυλαμίνη, συμβάλλει στη βελτίωση της σεξουαλικής αντοχής και ενέργειας, καθώς και στην παρατεταμένη απόλαυση του οργασμού.   

Βιβλιογραφία

Μαλανδράκης, Άρης. (2012). Sex. Εκδόσεις Ποταμός.

http://www.iatropedia.gr/sex/i-trofes-pou-ektoxevoun-tin-antochi-tou-antra-sto-sex/41001/. Sex: Οι 7 τροφές που εκτοξεύουν την αντοχή.   

https://www.webmd.com/erectile-dysfunction/news/20080701/watermelon-a-natural-viagra#1. Watermelon: A natural Viagra?