Βουλιμία: εμφάνιση, διάθεση και σχέσεις

Ανησυχίες για την εμφάνιση και το βάρος

Οι περισσότεροι άνθρωποι με προβλήματα βουλιμίας ανησυχούν σε μεγάλο βαθμό για την εμφάνιση και το βάρος τους. Τα άτομα που υποφέρουν από ψυχογενή βουλιμία επηρεάζονται πολύ από τέτοιες ανησυχίες, που ρυθμίζουν όλη τους τη ζωή με βάση αυτές- τίποτα άλλο δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία για αυτούς. Οι περισσότεροι θέλουν να χάσουν βάρος και σχεδόν όλοι τρέμουν και στην ιδέα μόνο ότι θα παχύνουν. 

Η δίαιτα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και στην αιτιολογία και στη διατήρηση της βουλιμίας. Οι ανησυχίες για το βάρος και την εμφάνιση διαιωνίζουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα βουλιμίας, ενθαρρύνοντας τη δίαιτα.

Το άτομο με βουλιμία πιστεύουν ότι η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση εξαρτώνται από την επιθυμία να είναι ελκυστικό, δηλαδή αδύνατο. 

Σκέψη του ατόμου: «όταν παίρνω βάρος, ακόμη και μισό κιλό, κινδυνεύω να γίνω άσχημη και φαντάζομαι το μέλλον μου σκοτεινό και μοναχικό. Αυτή η σκέψη με γεμίζει απελπισία κι έτσι πιέζομαι ώστε να φάω όσο το δυνατό λιγότερο».

Το ζύγισμα αποκτά μεγάλη σημασία. Πολλοί περνάνε περιόδους κατά τις οποίες ζυγίζονται πολύ συχνά, και σε κάποιες περιπτώσεις πολλές φορές τη μέρα. Το ένα τέταρτο των γυναικών με ψυχογενή βουλιμία ζυγίζονται τουλάχιστον μια φορά την ημέρα, σε σύγκριση με το ένα εικοστό των γυναικών του γενικότερου πληθυσμού. Πολλές γυναίκες θεωρούν βασανιστικό το να ζυγίζονται τόσο συχνά. Έτσι, καταλήγουν να μη ζυγίζονται καθόλου. Ωστόσο, ακόμη και κατά τα διαστήματα που το αποφεύγουν  εξακολουθούν να ανησυχούν υπερβολικά για το βάρος τους.

Οι ανησυχίες για την εμφάνιση στην περίπτωση της βουλιμίας εκδηλώνονται τόσο συχνά, όσο και αυτές για το βάρος, αν όχι και περισσότερο. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο με τη ζυγαριά, οι γυναίκες υιοθετούν διάφορες μεθόδους για να ελέγχουν την εμφάνισή τους. Μπορεί να μετράνε τακτικά διάφορα σημεία του σώματός τους, ιδιαίτερα τους μηρούς τους ή να εξετάζουν πόσο στενό τους είναι ένα ρούχο. 

Η ντροπή που νιώθουν επειδή πιστεύουν πώς αντιμετωπίζονται αρνητικά από τους γύρω τους επηρεάζει την καθημερινή τους ζωή. Πολλές γυναίκες αποφεύγουν να αφήσουν τους άλλους να δουν το σώμα τους. ίσως μάλιστα αποφεύγουν να το βλέπουν και οι ίδιες. Για παράδειγμα, δεν πάνε για κολύμπι ή δεν φοράνε αποκαλυπτικά καλοκαιρινά ρούχα. 

Ορισμένες δεν επιτρέπουν καθρέφτες στο σπίτι τους. Δεν αφήνουν το σύντροφό τους να τις δει χωρίς ρούχα. Συχνά, η σεξουαλική τους ζωή διαταράσσεται εξαιτίας της αντίδρασής τους στο άγγιγμα σε σημεία του σώματός τους που θεωρούν χοντρά.

Το να πει κανείς σ’ αυτές τις γυναίκες πως δείχνουν μια χαρά δεν τις ανακουφίζει. Οι περισσότερες παραμένουν ανεπηρέαστες από τέτοιου είδους σχόλια ή τα ερμηνεύουν αρνητικά.

Σκέψεις για τον εαυτό: «Δεν μπορώ να εκφράσω με λόγια την αποστροφή που νιώθω για το σώμα μου. Μακάρι να μπορούσα να φοράω ρούχα που το κρύβουν εντελώς. Δεν αντέχω να το κοιτάζω και δεν έχω καθόλου καθρέφτες στο σπίτι. Κάνω ντους αντί να γεμίσω τη μπανιέρα ώστε να αποφεύγω να βλέπω το κορμί μου. Έχω να ψωνίσω ρούχα περισσότερο από τρία χρόνια. Έχω αυτοπεποίθηση όσον αφορά διάφορα ζητήματα, αλλά μισώ το σώμα μου και δεν αντέχω να το κοιτάζω. Νιώθω πρησμένη, άχαρη και κυρίως τεράστια. Έτσι οδηγούμαι στη βουλιμία. Ο φίλος μου μ’ αγαπάει. Εγώ γιατί δεν μπορώ ν’ αγαπήσω τον εαυτό μου;».

Συνέπειες στη διάθεση και στις σχέσεις

«Το πρόβλημα έχει κατακυριεύσει όλη μου τη ζωή. Οι φίλοι μου έχουν ανησυχήσει για τις απότομες αλλαγές της διάθεσής μου. Δε μιλώ ποτέ στους γονείς μου, καθώς ποτέ δεν μπόρεσαν να καταλάβουν τι περνάω, αν και κάποτε ήμασταν πολύ κοντά. Έχω μειωμένη αυτοπεποίθηση. Νιώθω κατάθλιψη και άγχος. Δεν αντέχω να βλέπω τους ανθρώπους».

«Η ζωή μου περιστρέφεται γύρω από το φαγητό. Δεν μπορώ να συγκεντρωθώ πια στη δουλειά μου, με αποτέλεσμα να έχει μείνει πίσω. Το πρόβλημά μου προκαλεί οικογενειακούς καβγάδες. Δεν είμαι πια σε θέση να απολαμβάνω τα γεύματα με την οικογένεια ή τους φίλους μου. Απομονώθηκα, έγινα εσωστρεφής και έχασα όλη την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό μου. Δε θέλω να βγαίνω έξω. Δε μ’ αρέσει πια ο εαυτός μου».

Όπως φαίνεται, μια από τις συνέπειες της βουλιμίας είναι η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, ενώ το άτομο νιώθει κατάθλιψη και απογοήτευση.

Πολλοί άνθρωποι με βουλιμία ντρέπονται για την έλλειψη αυτοπεποίθησης και νιώθουν τύψεις για τη μυστικότητα και τα ψέματά τους. κρίνουν πολύ αυστηρά τον εαυτό τους. Κάποιοι απελπίζονται τόσο πολύ που κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η κατάθλιψη αποτελεί δευτερεύον πρόβλημα. Συνήθως υποχωρεί μόλις το άτομο επανακτήσει τον έλεγχο του φαγητού. Τα αισθήματα ανικανότητας μπορεί να παραμείνουν σε αυτές τις περιπτώσεις. Υπάρχουν συχνά ενδείξεις χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Τα άτομα που υποφέρουν από βουλιμία είναι επιρρεπή στο άγχος, ενώ κάποια αποφεύγουν τις κοινωνικές εκδηλώσεις, ιδιαίτερα εκείνες που συμπεριλαμβάνουν φαγητό. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να χάσουν γάμους, πάρτι, κ.α., με αποτέλεσμα να πληγώνουν φίλους ή την οικογένεια.

Εκτός από το άγχος, συχνές είναι οι ψυχολογικές μεταπτώσεις. Ορισμένα άτομα γίνονται ευέξαπτα. Ένα μικρό ποσοστό γυναικών αυτοτραυματίζονται, ώστε να εκτονώσουν την ένταση που νιώθουν. Επίσης, προβλήματα σε σχέση με τον αλκοολισμό και τα ναρκωτικά μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους. 

Στη χειρότερη περίπτωση, τα προβλήματα βουλιμίας επηρεάζουν κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου. Δε μένει τίποτα όρθιο. Το πρόβλημα αποσπά τόσο πολύ χρόνο και προσπάθεια που το άτομο δεν μπορεί να ασχοληθεί παρά σε πολύ μικρό βαθμό με οτιδήποτε άλλο. Οι σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους μπορεί μάλιστα να γίνουν αφόρητες.

  Σημειώσεις από το βιβλίο: 

Fairburn, C. (2014). Βουλιμία. Ξανακερδίστε τον έλεγχο. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.

Στην εποχή του μαζί;

Είμαστε στην εποχή του μαζί, της αναζήτησης σχέσεων, ποιοτικών, πραγματικών και ισορροπημένων; Μπορεί να θες να ζεις μ’ αυτή την ψευδαίσθηση, όμως είναι πιο εύκολο το χωριστά… Μπορούμε πιο εύκολα να κρύψουμε όλα αυτά που φοβόμαστε… όλα αυτά που μας τρομάζουν και μας κάνουν να μην είμαστε και τόσο ο εαυτός μας… Μπορούμε πιο εύκολα να παραπλανήσουμε τους άλλους για την εικόνα που θα έχει για εμάς… χωρίς να ξέρει πως πραγματικά νιώθουμε, τι φοβόμαστε και τι ανασφάλειες έχουμε… χωρίς να είμαστε πολύ κοντά… 

Σ’ έχω και δεν σ’ έχω… Θέλω να είμαι εδώ και δεν θέλω… Έτσι, προστατεύομαι –τουλάχιστον έχω την πλάνη ότι προστατεύω- τον εαυτό μου από το να πονέσει, να πληγωθεί και να απογοητευθεί… Κινείσαι διαρκώς ανάμεσα στο ναι και το όχι, ανάμεσα στο μαζί και το μακριά, στο εδώ και το αλλού, στο θέλω και δεν θέλω, στο μπορώ και δεν μπορώ… 

Μετέωρα συναισθήματα που κινδυνεύουν να χαθούν ανάμεσα στα σύννεφα των χαμένων προσδοκιών και ελπίδων…

Και μπορώ να ξεπεράσω το φόβο του μαζί και να το κατακτήσω… Αρκεί η θέληση ή η επιθυμία, αρκεί η προσπάθεια ή το θάρρος…; Ίσως όλα αυτά στην κατάλληλη δόση την κατάλληλη στιγμή. Η επιθυμία να γνωρίσουμε τον άλλο περισσότερο, να έρθουμε πιο κοντά του μπορεί να μας κάνει να ξεπεράσουμε τον τρόμο που μας προκαλεί η οικειότητα, να υπερνικήσουμε τους φόβους και τις ανασφάλειες που έχουμε… ΜΠΟΡΟΥΜΕ… αρκεί να θέλουμε, και αρκεί να προσπαθήσουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και με τον άλλο απέναντί μας…

«Μπορεί να φοβάσαι κάποια πράγματα, όμως, κι εγώ φοβάμαι πολλά πράγματα. Φοβάμαι ακόμη και την ανεξέλεγκτη οικειότητα που νιώθω για σένα από την πρώτη στιγμή, φοβάμαι να μην πληγωθώ και φοβάμαι να μην αποδειχθώ ανεπαρκής απέναντί σου…»… Είναι πολλά αυτά που φοβάμαι, αλλά είναι πιο δυνατή η επιθυμία να είμαι μαζί σου…

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.

Κομματιασμένος ή θρυμματισμένος εαυτός…

Κομματιασμένος εαυτός… θρυμματισμένος εαυτός… δεν ξέρω πώς να τα μαζέψω αυτά τα κομμάτια, δεν ξέρω καν που βρίσκονται… Πώς θα μπορέσω να τα συνδέσω, για να ξαναγίνω αυτό που ήμουν πριν; Το θέλω όμως αυτό, μου αρκεί, με καλύπτει; Το επιζητώ ή το αποφεύγω όσο μπορώ; 

Μήπως να αφήσω τα κομμάτια τριγύρω χωρίς καν να τα βλέπω; Μήπως να μείνω έτσι; Χωρίς συνοχή, χωρίς στόχο και χωρίς σκοπό; Ασυνάρτητα τοποθετημένος σε διάφορα μέρη εδώ κι εκεί…;

Κάθε κομμάτι μπορείς να το συναντήσεις και σε ένα διαφορετικό μέρος, χωρίς όμως να είναι σίγουρο ότι θα καταφέρεις να αναγνωρίσεις ότι σου ανήκει. Είναι λες και σκόρπισες τα κομμάτια για να μοιράσεις τη θλίψη, την απογοήτευση, την παραίτηση, τον πόνο… γιατί πόσο θα μπορούσες να τα αντέξεις όλα αυτά μαζί ταυτόχρονα; 

Κάθε φορά που επανέρχεσαι στην πραγματικότητα και κοιτάζεις γύρω σου αναζητείς λίγα από τα κομμάτια σου για να μπορέσεις να κάνεις αυτά που πρέπει… αυτά που θέλεις… για να πιαστείς από νέα όνειρα και προσδοκίες… κι ας σου φαίνονται τόσο τρομαχτικά όλα αυτά τώρα…

Κομμάτια… παντού… θραύσματα μιας περασμένης ευτυχίας… κι εσύ απλά χαμένος σε κάποιες στιγμές του παρελθόντος, στα όνειρα που έκανες, στον ενθουσιασμό που ξαφνικά εξαφανίστηκε… στα λόγια που πίστεψες… στις πληγές που συνεχίζουν να αιμορραγούν…

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.

«Καλύτερος από το μέσο όρο»: ένα χρήσιμο φαινόμενο

Οι άνθρωποι εκτιμούν τον εαυτό τους πιο θετικά από ότι εκτιμούν τους άλλους. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που ονομάζεται «καλύτερος από το μέσο όρο», που σημαίνει πως τον εαυτό μας τον τοποθετούμε πάνω από το μέσο όρο όσον αφορά τον εκάστοτε τομέα αξιολόγησης. Θα μπορούσαμε αυτό να το χαρακτηρίσουμε σαν μια πλάνη υπεροχής και ανωτερότητας, την οποία όμως έχουμε ανάγκη για να εξασφαλίσουμε μια θετική αυτοεικόνα και μια θετική ταυτότητα. Προσδιορίζοντας την ταυτότητά μας μέσα από την κοινωνική σύγκριση με τους άλλους, εστιάζουμε σε εκείνες τις πτυχές που μας κάνουν να νιώθουμε ότι είμαστε καλύτεροι και ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα από τους άλλους. Πιστεύουμε λοιπόν ότι είμαστε καλύτεροι από τους άλλους, μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα και αποδίδουμε στον εαυτό μας ένα σύνολο από θετικά χαρακτηριστικά. Κρίνουμε δηλαδή και αξιολογούμε τον εαυτό μας με στοιχεία ανωτερότητας σε σύγκριση με τους άλλους. Το φαινόμενο αυτό θα αναρωτηθεί κανείς πόσο φυσιολογικό είναι να εμφανίζεται; 

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εμφανίζεται στο πλαίσιο του φυσιολογικού σε όλους μας… Περισσότερα προβλήματα εμφανίζονται όταν δεν πιστεύουμε όλα αυτά για τον εαυτό μας και είμαστε σκληροί επικριτές του εαυτού μας, παρά όταν θεωρούμε ότι είμαστε καλύτεροι από το μέσο όρο. Ας σκεφτούμε κάποιο άτομο που πάντα θεωρεί ότι υστερεί, ότι μειονεκτεί, ότι τίποτα δεν μπορεί να καταφέρει, ότι φέρει διάφορα αρνητικά χαρακτηριστικά, και κάνει διάφορες αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του… με ποιο τρόπο μπορεί να προφυλάξει και να προστατεύσει την εικόνα του, όταν το ίδιο την καταστρέφει τελείως; 

Είναι ένα χρήσιμο και αναγκαίο φαινόμενο για την εικόνα μας και την θετική μας ταυτότητα να πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτεροι από το μέσο όρο, να υπερεκτιμούμε τις ικανότητες και τα θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας, να θεωρούμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε… Σίγουρα είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα οφέλη που έχει αυτό το φαινόμενο, όταν είναι σε λογικά επίπεδα, και τα μειονεκτήματα που συγκεντρώνει όταν αυτό εμφανίζεται σε υπερβολικό βαθμό. Το να πιστεύω κάποια θετικά πράγματα για μένα, περισσότερο κι από όσο στην πραγματικότητα τα έχω, με βοηθάει να είμαι καλά και να κινητοποιούμε ώστε να κάνω κι άλλα πράγματα… όμως, όταν τα πιστεύω για τον εαυτό μου και τις ικανότητές μου είναι τελείως εξωπραγματικά, τότε μπορεί να μην καταφέρω τίποτα τελικά, είτε γιατί δεν θα προσπαθώ καν, είτε γιατί η πραγματικότητα θα με απογοητεύσει… Επομένως, είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να λειτουργήσει και σαν ένα προσωπικό εμπόδιο ή σαν ένας προσωπικός περιορισμός, σε περιπτώσεις που επαναπαυόμαστε σε αυτά που πιστεύουμε για εμάς και στηριζόμαστε στον τρόπο που αξιολογούμε τον εαυτό μας χωρίς να αναζητούμε ενδείξεις ή δεδομένα και από την πραγματικότητα που βιώνουμε. 

Έτσι σκέψεις του τύπου «μπορώ να τα καταφέρω καλύτερα από εσένα ή μπορώ να το κάνω καλύτερα από εσένα ή είμαι καλύτερος από εσένα» δεν έχει να κάνει με το ότι θέλουμε να υποτιμήσουμε ή να υποβιβάσουμε τον άλλο, έχει να κάνει με τη δική μας ανάγκη να νιώσουμε καλά και να διατηρήσουμε τη θετική εικόνα για τον εαυτό μας. Είναι μια προσωπική ανάγκη να είμαστε και να νιώθουμε καλά, να μπορούμε να αξιολογήσουμε θετικά τον εαυτό μας και να πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε…

Brown, J.D. (2012). Understanding the better than average effect: Motives (still) matter. Personality and Social Psychology Bulletin, 38 (2), 209-219.

Παπαδοπούλου Ελένη, Ψυχολόγος- Κοινωνιολόγος, MSc.